11.348.000.000 euro begrotingsoverschot, dit doet de overheid ermee

• 

  Leen Kraniotis

  redacteur economie

Meer dan 11 miljard, 11.348.000.000 euro om precies te zijn. Zoveel geld kreeg de overheid vorig jaar meer binnen dan dat er werd uitgegeven, meldde het CBS vanochtend. Wat is er met dat geld gebeurd?

Om een idee te krijgen hoeveel geld die ruim 11 miljard is, hebben we eerst op een rij gezet wat je ermee zou kunnen doen. Zo kun je bijvoorbeeld alle ruim 17 miljoen inwoners van Nederland, van baby tot bejaarde, 655 euro geven.

Swipe hieronder om nog meer mogelijke bestemmingen te zien voor 11 miljard euro:

Je kunt dus allerlei 'leuke dingen' doen met dat begrotingsoverschot van 11 miljard. Maar het hele bedrag is, heel saai, gebruikt om de Nederlandse staatsschuld te verkleinen.

Dat werkt als volgt: het hele jaar door betaalt de overheid oude leningen af en worden er ook nieuwe leningen aangegaan. Maar als de overheid een overschot heeft, dan hoeft de overheid dus maar weinig nieuwe leningen aan te gaan, omdat er genoeg geld in kas is. En tegelijkertijd gaat het terugbetalen van oude leningen gewoon door. En daardoor ging de staatsschuld gedurende 2018 vanzelf omlaag.

Hoekstra: overschot is goed voor ons allemaal

In een reactie zegt minister Hoekstra van Financiën dat een begrotingsoverschot "goed is voor ons allemaal". "Dat betekent namelijk dat we minder geld aan rente kwijt zijn", aldus de minister.

Volgens hem zou het niet verstandig zijn om nu maar de belastingen te verlagen omdat de overheid geld overhoudt. "Belastinginkomsten zijn erg afhankelijk van hoeveel mensen werk hebben. Wat ik níet wil, is dat we moeten bezuinigen als het slechter gaat. Dus we gaan ook niet ineens de belastingen verlagen als het beter gaat en er meer mensen werk hebben. Dan krijg je zigzagbeleid en dan werk je de economie tegen als het slechter gaat."

Gaat pas sinds kort goed

Nederland streeft naar een lage staatsschuld en begrotingstekort, omdat we dat zo hebben afgesproken binnen Europa. EU-landen mogen eigenlijk hun staatsschuld niet boven de 60 procent van het Bruto Binnenlands Product uit laten komen en hun begrotingstekort niet boven de 3 procent.

Met een staatsschuld van 52,4 procent en een begrotingsoverschot in plaats van een tekort voldoet Nederland dus aan de Europese normen. Maar dat is pas zo sinds 2017, want door de kredietcrisis en de nasleep daarvan had Nederland tot 2016 een staatsschuld van boven de 60 procent.

Het begrotingsoverschot steeg vorig jaar terwijl de overheid tegelijkertijd ook fors meer geld uitgaf. De overheidsuitgaven stegen namelijk met 4,1 procent, na jaren van ongeveer gelijk gebleven uitgaven. Er ging meer geld naar onder meer de zorg en lonen van ambtenaren. Maar volgens sommige economen had de overheid nog meer moeten uitgeven in plaats van de staatsschuld te verlagen.

"In het algemeen is het verstandig dat de overheid in goede economische tijden overschotten heeft", zegt Bas Jacobs, hoogleraar economie en overheidsfinanciën aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is het eens met minister Hoekstra dat je niet altijd meer geld moet uitgeven of de belasting moet verlagen bij een overschot. "Dan hoef je in slechte tijden niet meteen te bezuinigen of belastingen te verhogen om ervoor te zorgen dat je begrotingstekort niet al te hard oploopt. Maar de vraag is of het op dit moment wel verstandig beleid is en daar heb ik vraagtekens bij."

Goedkoop lenen, goedkoop investeren

De staat kan nu namelijk heel goedkoop geld lenen. De rente op een lening die tien jaar loopt is voor Nederland maar 0,2 procent. En gecorrigeerd voor een inflatie van 1,5 tot 2 procent is de rente zelfs negatief. Eigenlijk krijgt de overheid er dus geld op toe als ze een lening aangaat.

"Als de reële rente negatief is, kost het dus eigenlijk geld om de staatsschuld te verlagen en het overschot te verhogen", zegt Jacobs. "Dus zou je willen dat de overheid in plaats daarvan zinvolle investeringen doet."

"Maar Nederland denkt niet na over een andere economische politiek waarin overheidsinvesteringen een grotere plaats innemen. Nederland is geobsedeerd met het huishoudboekje. Terwijl het nu de tijd is om te investeren in onderwijs, onderzoek, infrastructuur en de energietransitie. Want door die negatieve rente worden overheidsinvesteringen rendabel. En dat is al jaren zo."