Kim Putters: 'We zien een overgang naar een ander soort samenleving'

De eerste formateur is al gevraagd. Hans Wiegel heeft ja gezegd en gaat proberen een coalitie te smeden in Zuid-Holland. Het is het gevolg van de enorme overwinning gisteren van Forum voor Democratie van Thierry Baudet bij de Provinciale Statenverkiezingen. Dat hij afstevende op een behoorlijke winst was verwacht, maar in één keer de grootste van Nederland hadden weinigen zien aankomen.

Ook GroenLinks had veel succes gister en werd daarmee de tweede grote winnaar van de avond. De partij van Jesse Klaver vergroot het aantal zetels in de Senaat van vier naar negen.

Drie groepen Nederlanders

"Het sentiment in de samenleving is bepalend bij verkiezingen." Dat zegt Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, die onderzoek doet naar maatschappelijke ontwikkelingen en het welzijn van mensen. In dertig jaar is er niet zo veel gestemd bij de Provinciale Statenverkiezing als deze keer. "De politieke partijen hebben goed ingespeeld op wat er speelt in de samenleving", aldus Putters.

Hij maakt voor de duidelijkheid een onderverdeling in drie groepen Nederlanders. "Dertig procent van de samenleving is positief en optimistisch over het leven. Tegenover de groep die er precies andersom over denkt, ook dertig procent. De grootste groep ertussenin is vooral onzeker over heel veel terreinen."

Putters noemt dan grote maatschappelijke kwesties als het klimaat, migratie, de gezondheidszorg op peil houden. "Waarvan we ieder kwartaal zien dat Nederlanders het als een probleem beschouwen. Thema's die ook in de campagnes duidelijk naar voren kwamen. En ook de onzekerheid over de toekomst (economie, klimaat, duurzaamheid) heeft in de campagne een belangrijke rol gespeeld."

Putters zegt dat de onzekerheden die in de maatschappij bestaan, in de geschiedenis al vaker hebben geleid tot verschuivingen. "Het vertrouwen in de politiek verandert, de hele samenleving verandert. Partijen staan op en stappen in de voorhoede. Die overgang lijkt op de overgang naar een ander soort samenleving."

"De laatste keer dat dat het geval was, was toen de klassieke partijen ontstonden, 100 tot 120 jaar geleden. Zo zijn bijvoorbeeld christendemocraten en sociaaldemocraten ontstaan", zegt Putters. "Je zou kunnen zeggen dat je nu een zoektocht ziet naar een nieuwe partijvisie en een nieuwe manier van politiek bedrijven."

Putters denkt dat dat verklaart hoe de afgelopen vier, vijf verkiezingen - zeg maar de laatste 15 tot 20 jaar - het electoraat van politieke partijen sneller fluctueert. "Mensen blijven niet meer bij één partij."