Hoogste opkomst in 30 jaar: wat bracht de kiezer naar het stembureau?

Naast de verkiezingsuitslag was ook de hoge opkomst opvallend aan deze verkiezingen. 56,1 procent (volgens de voorlopige uitslag) is voor de Provinciale Statenverkiezingen een heel hoog cijfer, het hoogste in 30 jaar. Alleen in 2011 kwam het opkomstcijfer daar dichtbij, toen ging 55,9 procent naar de stembus.

Bij de vorige Statenverkiezingen in 2015 bracht 47,8 procent zijn stem uit. Nu dus ruim 8 procentpunt meer, dat zijn meer dan 1,3 miljoen kiezers. Wat bracht hen deze keer in beweging?

Veel mensen zijn gaan stemmen omdat het een campagne was met landelijke impact, zegt politiek verslaggever Xander van der Wulp. "Het leken af en toe wel Tweede Kamerverkiezingen. De rol van de Eerste Kamer stond centraal. Wat gaat er gebeuren met de samenwerking tussen de partijen? De Eerste Kamer is steeds belangrijker geworden. Een kabinet kan daar echt niet omheen en is voor zijn slagkracht echt aangewezen op wat er daar gebeurt."

Bekijk hieronder de opkomst bij de afgelopen verkiezingen:

Veel mensen zullen ook het gevoel hebben gehad dat er ook echt iets te kiezen was. "Het was een campagne waarin partijen duidelijk tegenover elkaar stonden. Bijvoorbeeld op het thema klimaat. En maandag was er de aanslag in Utrecht die een grote impact had op de campagne. Daardoor werd de kiezer ook op scherp gezet op een ander thema: migratie. Al dat soort dingen hebben een rol gespeeld."

Overigens blijkt uit een enquête door onderzoeksbureau Ipsos in opdracht van de NOS dat mensen door de aanslag in Utrecht niet zijn afgeschrikt om naar de stembus te gaan.

Niet door Forum-stemmers

De hoge opkomst is niet aan een bepaalde partij toe te wijzen, blijkt uit de enquête van Ipsos.

Ook de grote winnaar Forum voor Democratie heeft niet bijzonder veel nieuwe kiezers getrokken. De meeste mensen die nu op die partij hebben gestemd, stemden bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 al op andere rechtse partijen.

Er was dus niet echt sprake van een Baudet-effect als het gaat om de opkomst. Slechts 4 procent van de kiezers die op Forum voor Democratie stemden, was bij de vorige Statenverkiezingen niet gaan stemmen.

"We hadden gedacht: misschien komen er heel veel mensen die al een tijdje de interesse in politiek hebben verloren naar Forum, maar uit het onderzoek van Ipsos blijkt dat niet," zegt Van der Wulp. "Dat percentage lijkt me net te klein om te zeggen dat heel veel mensen nu de weg naar de stembus weer hebben gevonden, en dat dat komt door Baudet. Maar je ziet wel dat die partij enorm leeft."

Mannen, ouderen en hoogopgeleiden

Van iedereen die is gaan stemmen, was 55 procent man en 45 procent vrouw. De opkomst onder ouderen was het hoogst, onder jongeren het laagst. Omdat er meer ouderen dan jongeren zijn in Nederland, klinkt de stem van de oudere kiezer nu nog sterker door in de uitslag. Verder is ook de stem van de hogeropgeleiden beter vertegenwoordigd omdat zij gemiddeld genomen vaker naar de stembus gaan dan lageropgeleiden.

Volgens (de voorlopige) opkomstcijfers was de opkomst in Utrecht het hoogst: 61,1 procent, bijna 8 procent meer dan in 2015. In Noord-Brabant was de opkomst met 52,3 procent het laagst