Onderzoekers brengen 300.000 sterrenstelsels in kaart
Een internationaal team van astronomen heeft zo'n 300.000 nieuwe sterrenstelsels ontdekt. De ruim 200 onderzoekers bestudeerden het heelal met een groot netwerk van telescopen, dat deels op Nederlandse bodem staat. Vandaag publiceerden ze hun eerste resultaten.
Het netwerk verzamelde zoveel data dat je er 10 miljoen dvd's mee kan vullen. Dat komt vooral door het inzetten van de LOFAR-telescoop, een afkorting voor Low Frequency Array, die gebruik maakt van radiostraling. Een bijzondere technologie, volgens de Leidse sterrenkundige en onderzoeksleider Huub Röttgering.
"Als je naar de hemel kijkt door een radiotelescoop, ziet dat er volkomen anders uit dan normaal", legt hij uit in Nieuws en Co op NPO Radio 1. "Radiostraling komt uit de tv, uit mobieltjes, maar ook een beetje uit het heelal. Het is lastig om dat goed in kaart te brengen; daar heb je heel grote telescopen voor nodig."
"De LOFAR-telescopen kunnen veel meer informatie registeren dan 'normale', optische telescopen, vertelt de onderzoeker. "Met een optische telescoop zie je sterren, zoals wanneer je met het blote oog naar de hemel kijkt. Met radiotelescopen zijn golven met een lage frequentie zichtbaar."
Zulke lage-frequentiegolven zijn erg bruikbaar voor de onderzoekers, omdat die voornamelijk afgegeven worden door zwarte gaten. Zwarte gaten zitten vaak in het midden van een sterrenstelsel. "LOFAR is heel gevoelig, waardoor het ook straling uit bijzonder verre sterrenstelsels kan registeren", zegt Röttgering.
"Met LOFAR hopen we dus een antwoord te geven op de fascinerende vraag waar zwarte gaten vandaan komen", vertelt de onderzoeker. "We weten dat er heel veel sterrenstelsels zijn, met een zwart gat in het midden. Met LOFAR kunnen we die bijzonder goed zien."
Een deel van de telescopen staat in Drenthe, verspreid over 38 velden. Door middel van antennes communiceren de telescopen om zoveel mogelijk informatie te verzamelen. "Door al die data te combineren kunnen we een stukje van de hemel in kaart brengen", vertelt de wetenschapper.
Supercomputers
Het onderzoek is een van de grootste dataprojecten in Nederland. "Het is veel informatie", beaamt Röttgering. "We zijn lang bezig geweest met bedenken hoe wel al die data kunnen verwerken. De grote truc is dat we heel veel supercomputers tegelijkertijd te gebruiken, in Amsterdam en Groningen."
De onderzoekers hebben hun bevindingen opgeschreven in 26 wetenschappelijke artikelen. Toch omvatten de artikelen slechts twee procent van het hemelonderzoek. "Er is dus nog genoeg te doen", lacht de onderzoeker.
