"Slaven worden niet toegelaten tot het paradijs." Deze laatste woorden van Oestim Holodnjoek op Facebook doelen op de toenmalige president Viktor Janoekovitsj: de Oekraïners zijn tot dat moment slaven van zijn regime en moeten zich vrijvechten. Voor de 19-jarige activist Holodnjoek loopt dit fataal af. Hij wordt op 20 februari 2014 door een kogel achterin zijn hoofd getroffen. Zijn blauwe helm bood hem geen bescherming tegen de onbekende sluipschutter.
Oestim's vader Volodimir toont ons de plek waar zijn zoon werd neergeschoten, bovenaan het Maidanplein. "Oestim hielp een gewonde toen hij werd geraakt. Een vriend van hem was kort daarvoor al dodelijk getroffen. Ik heb mijn zoon teruggevonden in Hotel Oekraïne. Zijn helm was helemaal kapot."
In totaal vallen er die dag 48 doden onder de betogers. Het is de bloedigste dag van de maandenlange pro-Europese protesten op het Maidanplein in Kiev, waarbij in totaal ruim 100 activisten omkomen. Ze worden bloedig neergeslagen door de oproerpolitie Berkoet van de Oekraïense president Viktor Janoekovitsj. De slachtoffers staan bekend als de 'Hemelse Honderd' en worden morgen herdacht in Kiev.
Afgetuigd door de oproerpolitie
De avond voor de veldslag filmt Vjatsjeslav Veremii stiekem een knokploeg van het bewind-Janoekovitsj, maar wordt betrapt. De mannen krijgen hem te pakken, schieten hem in zijn borst en tuigen hem af. Zijn weduwe Svitlana neemt ons mee naar de plek des onheils en toont ons de videobeelden. Daarop is te zien hoe hij nog weet op te staan en te ontkomen, maar kort daarna overlijdt hij door bloedverlies.
De beelden hieronder kunnen als schokkend worden ervaren.
Enkele leden van de knokploeg zijn vervolgd en veroordeeld tot gevangenisstraffen, maar dat is uitzonderlijk. De vervolging stuit op te weinig capaciteit bij het Openbaar Ministerie en wordt gesaboteerd door advocaten die niet op komen dagen, waardoor de zittingen moeten worden uitgesteld. Ook ontlopen tientallen agenten van de rellenpolitie hun straf door te vluchten naar Rusland.
"Was er maar vergelding", zegt Veremii's vader. "Als misdaden niet bestraft worden kunnen ze weer plaatsvinden." Sommigen van de daders zitten nog steeds bij het politiekorps, zegt journaliste Nastja Stanko. Ze volgt de langslepende rechtzaken maar constateert dat er steeds minder belangstelling voor is.
Nieuwsuur filmde haar vijf jaar geleden als ze de gebeurtenissen op Maidan live streamt voor het dan kersverse internet-tv-station Hromadske. "We zijn op zoek naar de overledenen", zegt ze op dat moment. "Ik heb nog nooit eerder doden gezien."
Ze kijkt nu de beelden van zichzelf terug, gekleed in kogelwerend vest en helm. "Het is vreemd om mezelf in die kleding te zien in hetzelfde gebouw waar we nu staan." Dat gebouw is het destijds uitgebrande vakbondsgebouw op de hoek van het Maidanplein. Er wordt nu de laatste hand gelegd aan een tijdelijke tentoonstelling over Euromaidan.
Ik kan nog meer corrupte politici ontmaskeren, maar ze belanden toch niet in de gevangenis.
Onderzoeksjournalist Dmitro Gnap was de eerste journalist die werd belaagd door de knokploegen van het bewind. Hij is een van de beruchtste corruptiebestrijders van Oekraïne. Na de vlucht van de Janoekovitsj wist hij met vrijwilligers 20.000 documenten veilig te stellen die bij de kapitale villa van de president in de rivier waren gedumpt. Daaruit bleek grootscheepse diefstal van staatsgeld. Gnap onthulde ook het offshorekapitaal van de huidige Oekraïense president Porosjenko.
Ook Gnap hekelt de huidige politieke elite. "We hebben de fout gemaakt de politieke vernieuwing uit te laten voeren door een oude generatie politici." Gnap heeft zich nu kandidaat gesteld voor de presidentsverkiezingen van volgende maand. "We moeten het feodale stelsel breken. Ik kan nog meer corrupte politici ontmaskeren, maar ze belanden toch niet in de gevangenis. Daarom stel ik me kandidaat."
Maar eerder deze maand komt hijzelf in opspraak als blijkt dat hij 9000 euro van een journalistieke prijs, die zou worden gedoneerd aan het leger, heeft achtergehouden in een persoonlijke kluis. "Het was een kwestie van miscommunicatie in ons journalistieke team en het was geen publiek geld", verdedigt Gnap. Alhoewel hij de 'fout erkent' en het bedrag alsnog heeft overgemaakt wil zijn partij dat hij zich terugtrekt als kandidaat.
'Prijs was te hoog'
Zeker is dat ook binnen de huidige overheid de corruptie nog welig tiert. Neem de politicus van wie Nieuwsuur een jaar geleden verborgen camerabeelden toonde. Daarop is te zien hoe zijn lijfwacht tonnen smeergeld accepteert. Toch is de man nog steeds in functie als parlementariër.
"Soms zie ik dat we de verkeerde kant opgaan", zegt journalist Nastja Stanko. Ze constateert dat kritiek op corruptie binnen de huidige Oekraïense overheid al snel wordt neergezet als 'pro-Russische berichtgeving'. Ze ziet te weinig verandering. "Mensen hebben hun leven gegeven voor vernieuwing, en dat is er vijf jaar later nog te weinig. De prijs was te hoog."
Weduwe Svitlana is optimistischer: "Er zijn zeker dingen verbeterd. De verliezen waren niet voor niets. Maar de revolutie van waardigheid is nog niet afgelopen." Ook nabestaande Volodimir gelooft heilig in het nieuwe Oekraïne. "Het zal nooit meer zo worden als tijdens Janoekovitsj. Ik ben er trots op dat mijn moedige zoon hier een aanzet toe heeft gegeven."
