Eén land, twee leiders: heeft Guaidó wel wat aan die internationale erkenning?

• Joris Zwetsloot

  redacteur Online

Als het aan veel internationale leiders ligt, heeft de Venezolaanse president Maduro zijn langste tijd gehad. Na de VS, Canada en een trits Latijns-Amerikaanse landen erkenden veel Europese landen, waaronder Nederland, zijn opponent Guaidó vandaag officieel als interim-president. Hamvraag is alleen: wat haalt zo'n erkenning uit?

In het geval van de Verenigde Staten bracht het een hoop teweeg. Die wisten niet hoe snel ze de steun in de dictator moesten opzeggen, toen oppositieleider Guaidó zichzelf twee weken geleden kroonde tot interim-president en aankondigde nieuwe verkiezingen te willen organiseren. Naast een politieke erkenning van Guaidó, die vertegenwoordiger is van het laatste democratisch gekozen parlement in Venezuela, heeft VS onlangs ook verregaande oliesancties ingesteld.

Veel Europese landen gaven Maduro tot vandaag de tijd zelf verkiezingen te organiseren. Omdat die uitbleven hebben onder meer Nederland, Duitsland, Spanje, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk Guaidó officieel erkend als regeringsleider. Van economische sancties, bijvoorbeeld tegen Nederlandse dependances van het Venezolaanse staatsoliebedrijf, is nog geen sprake. Ook behoudt Nederland de diplomatieke betrekkingen met de regering van president Maduro.

Politiek signaal

"Er is in Europa gekozen voor een politiek signaal", zegt de aan Clingendael en Universiteit Leiden verbonden diplomatie-expert Jan Melissen. "De landen zeggen daarmee heel duidelijk dat Maduro het democratisch proces geweld heeft aangedaan."

In strikt juridische zin heeft die erkenning geen betekenis, zegt Melissen. Officieel blijven de diplomatieke banden bestaan en blijven de wederzijdse ambassades in Den Haag en Caracas vooralsnog open. "Al zal het voor Maduro, en zijn maatjes die hij op belangrijke posten heeft gezet, in de praktijk betekenen dat zij geen contact meer zullen hebben met Nederland en andere landen die zich achter Guaidó hebben geschaard."

Crisis

Of Maduro zich er wat van aantrekt is een tweede. Hij leidt Venezuela sinds de dood van Chavez in 2013, en heeft sindsdien de macht naar zich toegetrokken via dubieuze verkiezingen en een omstreden grondwetswijziging. Hij heeft het land in een diepe humanitaire, economische en democratische crisis gestort, maar blijft herhalen dat de problemen "een interne aangelegenheid" zijn.

Ooit was het het rijkste land van Zuid-Amerika, nu is het een van de armste. Hoe kon Venezuela zo afglijden?

De enige manier om internationaal tot Maduro door te dringen is via de olie, zegt Barbara Hogenboom, directeur van het Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns-Amerika. "Erkennen van Guaidó heeft alleen zin als je er consequenties aan verbindt. Dat forceer je alleen als je het Maduro economisch lastig maakt."

Geblokkeerd

Omdat vrijwel al het geld in Venezuela wordt verdiend via het staatsoliebedrijf kan er volgens haar via die weg druk worden uitgeoefend op Maduro. De Verenigde Staten, de grootste olieafnemer van Venezuela, hebben de betalingen aan het staatsoliebedrijf geblokkeerd. Ook kreeg Guaidó van Washington de beschikking over geld op rekeningen van de Venezolaanse regering en de Centrale Bank in de VS. Volgens Hogenboom ligt het in de lijn der verwachting dat dit soort sancties ook in Europa zullen volgen.

Op dit moment wordt Maduro nog gesteund door China, Rusland en Turkije. Vooral China en Rusland hebben veel financieringen uitstaan in Venezuela. "Venezuela heeft grote schuldenverplichtingen", zegt Hogenboom. "Het is niet zo dat die landen het prima vinden als Maduro een tijdje niet betaalt. Tegelijkertijd probeert Guaidó hen te overtuigen dat hij leningen en verplichtingen die onder Chavez en Maduro zijn aangegaan zal respecteren. Dus Rusland en China zitten waarschijnlijk ook wel een beetje op de wip."