Na Syrië en Oekraïne, nu ook 'Russische Wagner-huurlingen in Venezuela'

De separatistenstrijd in Oekraïne, de oorlog in Syrië, het conflict in Jemen en nu ook in Venezuela. Bij oorlogen in landen met Russische belangen duikt de bedrijfsnaam van Wagner geregeld op. Het is een Russisch beveiligingsbedrijf dat huurlingen levert. Naar schatting zijn er zo'n 6000 oud-militairen bij aangesloten.

Wagner is volgens persbureau Reuters ingeschakeld voor de beveiliging van de Venezolaanse president Maduro. De berichten over het aantal huurlingen loopt uiteen van enkele tientallen tot 400.

Niet duidelijk is wie Wagner heeft ingehuurd. Zijn ze gestuurd door een Russische inlichtingendienst of heeft Maduro vanwege zijn benarde positie om huurlingen gevraagd?

Geen van de betrokken partijen heeft de komst van Wagner naar Venezuela bevestigd. Desondanks noemt Rusland-correspondent David Jan Godfroid het erg aannemelijk dat het bericht klopt. "Rusland heeft grote belangen in de Venezolaanse olie-industrie en het land neemt veel Russische wapens af." Vanwege deze miljardenbelangen blijft Moskou vierkant achter de omstreden Venezolaanse president staan.

In het recente verleden zijn Wagner-huurlingen geregeld ingezet in conflictgebieden waar Rusland grote belangen heeft. Wat is er allemaal bekend over deze organisatie?

Steun aan separatisten in Oekraïne

De Wagner Groep zou zijn opgericht in 2014 door Dmitriy Utkin, een voormalig officier van de Russische militaire inlichtingendienst (GROe). De huurlingen zijn voor het eerst actief aan de zijde van separatisten in de Oekraïense regio Loehansk, die zich met Russische hulp losmaakten van Oekraïne. Wagner was vrijwel zeker ook betrokken bij de strijd in de regio Donetsk en de Russische annexatie van de Krim.

In 2017 legde het Amerikaanse ministerie van Financiën sancties op aan Utkin en de Wagner Groep. Dit in verband met betrokkenheid bij "acties of beleid die de vrede, veiligheid, stabiliteit, soevereiniteit of territoriale integriteit van Oekraïne bedreigt".

Wagner is sinds 2015 op grote schaal ingezet in Syrië. Of Rusland de huurlingen stuurde of dat ze werden ingehuurd door de Syrische president Assad is onduidelijk. Hun rol kwam begin vorig jaar in ieder geval op opvallende wijze in het nieuws.

Bij een Amerikaanse raketaanval werden naar verluidt zo'n 200 Wagner-leden gedood. Hun families vroegen daarna veelal tevergeefs om erkenning van de Russische overheid. Maar de Russische autoriteiten gaan nooit officieel in op de activiteiten van Wagner, die bijvoorbeeld ook geen bedrijfswebsite heeft.

Journalisten gedood

Het lijkt voor journalisten gevaarlijk om het geheimzinnige bedrijf te onderzoeken. Zo werden in augustus vorig jaar drie Russische journalisten gedood tijdens het maken van een documentaire over Wagner in de Centraal Afrikaanse Republiek.

In april overleed de Russische onderzoeksjournalist Maksim Borodin nadat hij van een flatgebouw was gevallen. Borodin berichtte over Wagner in Syrië. De Russische autoriteiten gaan uit van zelfmoord, vrienden en collega's spreken dat tegen.

Wat moeten ze daar?

Behalve in de Centraal Afrikaanse Republiek, Syrië en Oekraïne zijn huurlingen van Wagner dus ook opgedoken in Jemen en Libië. "Je vraagt je misschien af: wat moeten ze daar?", zegt correspondent Godfroid. "Het gaat allemaal om belangen. Er zitten daar veel waardevolle grondstoffen in de bodem. Rusland wil daar officieel geen militairen naartoe sturen, dus doen ze het op deze manier met huurlingen."

Er zijn geruchten dat Wagner eigenlijk wordt geleid door de Russische militaire inlichtingendienst. Ook zijn er berichten dat de huurlingen meevliegen met Russische vliegtuigen en verblijven in Russische bases. Maar concreet bewijs over een direct lijntje tussen het Kremlin en Wagner is er niet.

Godfroid: "Het contact tussen Wagner en het Kremlin is een grijs gebied. Waarvan ik denk: natuurlijk zijn er contacten tussen bedrijven en de overheid. Maar ik heb er geen bewijzen voor gezien. Je kunt wel zeggen: wat Wagner doet, komt het Kremlin goed uit. Misschien hebben ze zelfs toestemming. Maar gebeurt het ook in opdracht van het Kremlin? Dat is een andere vraag."

Blackwater en andere huurlingen

Overigens is Rusland niet het enige land dat gebruik maakt huurlingen. In Nigeria is een Zuid-Afrikaans bedrijf actief geweest tegen Boko Haram. Een Amerikaans bedrijf werd onder andere ingehuurd voor de war on drugs in Colombia en de Joegoslavië-oorlog.

Het meest beruchte huurlingenleger sinds de Tweede Wereldoorlog is ongetwijfeld het Amerikaanse Blackwater dat tienduizenden huurlingen had werken in Irak. Het bedrijf raakte in een schandaal verzeild toen 14 Iraakse burgers werden gedood.