Het is opmerkelijk en zeldzaam: een groep bezorgde rechters en raadsheren stuurt vandaag een brief aan de Tweede Kamer. Ze zijn uiterst bezorgd over de omstandigheden waaronder ze moeten werken en ze vrezen voor de toekomst van onze onafhankelijke rechtspraak. Verenigd onder de naam Tegenlicht komen ze in verzet.
De rechtspraak kampt al langer met problemen. Door investeringen in een grootschalig ICT-project zit de rechtspraak met een tekort van 40 miljoen euro.
Nieuwsuur berichtte eerder al over dit project, Kwaliteit en innovatie rechterlijke macht (KEI), dat bedoeld was om de rechtspraak over te laten gaan op digitaal procederen. De digitaliseringsoperatie begon zes jaar geleden en zou in 2018 afgerond moeten zijn. Maar het project stuit op grote problemen en de kosten liepen op tot 200 miljoen euro.
Uit interne publicaties van de Raad voor de Rechtspraak bleek onlangs dat er wat hen betreft zo snel mogelijk een einde komt aan pilots met digitaal procederen.
De groep rechters kan zich niet vinden in de analyse van de problemen en de oplossingen die de Raad voor de Rechtspraak en het ministerie van Justitie en Veiligheid aandragen. De Raad en het ministerie suggereren dat de problemen moeten worden opgelost door meer macht te geven aan de Raad voor de Rechtspraak en door de gerechten te laten opdraaien voor het tekort op de begroting.
Het was voor Tegenlicht aanleiding om een enquête (lees hier deel 1 en deel 2) te houden onder de rechters. Hieruit blijkt dat 97 procent het onacceptabel vindt dat de door KEI ontstane financiële problemen op hen worden afgewenteld. 92 procent vindt dat de Raad voor de Rechtspraak niet meer macht moet krijgen.
Overwerkte rechters
De financiering is niet het enige probleem in de rechtspraak. Tegenlicht stelt dat rechters en officieren van justitie kampen met een structurele overbelasting. Dat probleem werd in september ook al aangehaald door de Nederlandse Vereniging voor de Rechtspraak, die toen per brief de noodklok luidde.
"De rechtspraak staat al lange tijd onder druk. Daarbij speelt een veelheid aan issues die bovendien een onderlinge complexe samenhang hebben", staat in de brief. "Door het nijpende tekort aan rechters en officieren van justitie en hun ondersteuning, hun structurele overbelasting en de gebrekkige ICT-voorzieningen, komt de kwaliteit van onze rechtspraak steeds meer in het gedrang."
Uit onderzoek van Tegenlicht blijkt dat er 40 procent wordt overgewerkt. Dat is volgens hen te veel en verhoogt het risico op fouten.
Problemen met de financiering
Ook is het functioneren van de financiering binnen de rechtspraak niet in orde, zo stellen de rechters. Dit probleem speelt volgens hen al langer.
Op dit moment geldt een vast bedrag per afgehandelde zaak, ongeacht de tijd die daarvoor nodig is. Dat betekent dus: hoe meer zaken, hoe meer geld voor de uiteindelijke begroting van de rechtspraak.
Deze zogenaamde 'outputfinanciering' veroorzaakt volgens Tegenlicht veel problemen. Zo zou de financiering geen rekening houden met de voorwaarden die nodig zijn om de kwaliteit van de rechtspraak te waarborgen.
Rechters moeten volgens hen voldoende tijd krijgen om een dossier te lezen, zich te verdiepen in de moeilijke aspecten van een zaak en ze moeten een begrijpelijke uitspraak op papier kunnen zetten.
Vanavond komen raadsheer Anja van Holten en rechter Leendert Saarloos, beiden aangesloten bij Tegenlicht, hun enquête en bijbehorende zorgen toelichten in Nieuwsuur.
