Medewerkers van het UWV worden ontmoedigd om fraude met werkloosheidsuitkeringen aan de kaak te stellen. Er wordt van ze verwacht dat ze vooral snel beslissen over WW-aanvragen. Bij vermoedelijke fraude is veel onderzoek nodig, en daar krijgen de uitkeringsdeskundigen de benodigde tijd niet voor. Dat blijkt uit gesprekken die Nieuwsuur voerde met UWV-medewerkers.
De uitkeringsdeskundigen staan permanent onder tijdsdruk, vertellen bronnen die het UWV van binnenuit kennen. Ze hebben tot honderden WW-klanten onder hun hoede, goed voor tonnen werkloosheidsuitkeringen per maand. Medewerkers moeten permanent kiezen waar ze wel of juist geen aandacht aan besteden.
"Je moest een bepaald aantal aanvragen per week afronden. Toekennen gaat sneller dan afwijzen," zegt een anonieme oud-uitkeringsdeskundige. Om hun targets te halen zien medewerkers veel door de vingers. "Dan is het makkelijker om toekenningen te doen en niet te veel te zien."
Frustratie over laksheid
Daar komt bij dat lang niet altijd actie wordt ondernomen als een uitkeringsdeskundige fraude vermoedt. Dat wordt bevestigd door een leidinggevende bij het UWV. "Een melding doen bij de afdeling Handhaving kost onze medewerkers veel tijd, en je hoort er nooit meer wat van. Dan leer je het snel af om fraudesignalen door te geven."
Niet alleen intern is er frustratie over de laksheid van het UWV bij het bestrijden van fraude. Uit de vele reacties die volgden op onze onthullingen over de Poolse WW-fraude komt naar voren dat tolken, uitzendorganisaties, werkgevers en andere betrokkenen talloze keren waarschuwden voor fraude, maar dat de uitkeringsinstantie zelden of nooit structurele maatregelen nam.
Een feest van herkenning.
Eerder uitten medewerkers ook al op het intranet van het UWV hun onvrede over het jarenlang negeren van fraudesignalen.
Een oud-uitkeringsdeskundige doet voor de camera anoniem zijn verhaal. Hij noemt de eerdere publicaties over de fraude "een feest van herkenning". Hij en andere (ex-)medewerkers van het UWV laten weten de Poolse WW-fraude te herkennen en frauduleuze aanvragen zelf onder handen te hebben gehad, bijvoorbeeld de grote aantallen valse inschrijvingen op adressen die Nieuwsuur ontdekte. "Dan googlede ik zo'n adres en zag je een rijtjeshuis waar een normaal gezin in woonde. En dan stonden er twintig ingeschreven."
"Intern werd het bij het UWV duidelijk afgeremd om actief op zoek te gaan naar zaken die niet klopten," schrijft een oud-UWV'er die anoniem wil blijven. "Een leidinggevende zei: zoek maar niet te ver want je weet niet wat je tegen kunt komen. Ik heb sterk de indruk dat dit beleid van hogerhand werd ingezet, want ik ben het op verschillende vestigingen tegengekomen."
Eind 2017 fraudeerden ze allemaal.
Misschien wel het meest schrijnende voorbeeld is dat van de Pools-Nederlandse tolk Anna uit het Groningse Hellum. Zij ondersteunt Polen bij hun financiële zaken en raakte eind 2017 ongewild betrokken bij frauduleuze WW-aanvragen van landgenoten die in Polen verbleven. Ze kaartte het fenomeen meermaals aan, maar het UWV greep niet in.
Volgens de tolk groeide het aantal frauderende Polen zienderogen. "Eerst fraudeerden er misschien twee op de tien die WW aanvroegen. Maar eind 2017 fraudeerden ze bijna allemaal." Ze kreeg steeds meer gewetensbezwaren en weigerde haar klanten nog langer te helpen met de fraude.
Intimidatie
Haar klanten namen daar geen genoegen mee en intimideerden haar. De bedreigingen waren zo ernstig dat de politie haar adviseerde met haar dochter een nacht bij kennissen door te brengen. Om een escalatie te voorkomen, besloot een UWV-medewerker om één van de bedreigers van de tolk zijn zin te geven en per direct WW uit te keren, ook al was de aanvraag nog niet eens compleet.
Ondanks alle waarschuwingen nam het UWV geen structurele maatregelen om de fraude aan te pakken. Ook de Tweede Kamer werd niet geïnformeerd over de fraude, waarvan inmiddels duidelijk is dat die massaal werd gepleegd onder met name Poolse arbeidsmigranten.
