Into Nature: confrontatie van kunst, natuur en landschap in Drenthe

• Jeroen Wielaert

  verslaggever

Er ligt een man op de vloer van een oude broeikas. Hij dreigt overwoekerd te worden door het wilde groen. Zelf is hij samengesteld uit sprokkelhout en boomstronken en daarna zwart geverfd. Het is een creatie van de New Yorkse kunstenaar Matthew Day Jackson, te zien in de Drentse natuur.

De houten man is een van de treffende voorbeelden van hoe een internationale groep kunstenaars in Drenthe de confrontatie met de natuur en het landschap is aangegaan voor Into Nature, out of Darkness. Het is een omvangrijke expositie met het historische Frederiksoord als uitvalsbasis. Vanzelfsprekend waren ook hunebedden een inspiratiebron.

De manifestatie Into Nature vindt voor de tweede keer plaats. Voor de gelegenheid is hij als Drents filiaal gekoppeld aan Leeuwarden Europese Culturele Hoofdstad 2018.

Werelderfgoed?

Frederiksoord werd 200 jaar geleden gesticht door generaal Johannes van den Bosch, idealistisch bedenker van de Koloniën van Weldadigheid. In 1818 heerste er in Nederland grote armoede. Van den Bosch bood mensen de kans om op lapjes Drentse grond een nieuw boerenbestaan te beginnen. Frederiksoord en de andere kolonies maakten dit weekend kans op een plekje op de Unesco-werelderfgoedlijst, maar moeten daar nog zeker een jaar op wachten.

Voor Into Nature heeft artistiek leider Hans den Hartog Jager met zijn team conservatoren de ene na de andere kunstenaar uit heel de wereld gelokt door elkaars namen te noemen. Ieder voor zich lieten ze zich uitdagen door natuur en landschap. Daarmee verwijderen ze zich van het diepe nachtelijke duister van het Holtingerveld.

In het gloednieuwe Huis van Weldadigheid loopt de bezoeker in gedempt licht de installatie Soil, my Innards binnen, gemaakt door Nederlander Roderick Hietbrink. Er hangen reusachtig uitvergrote regenwormen, symbolen van vertering van bodemmateriaal. In hun midden is een wilde man op een videoscherm met een natuurritueel bezig.

Daarna gaat het naar buiten, de tuinen van de voormalige tuinbouwschool in. Hoog op een paal is een van de 42 met leem afgewerkte Hornero-vogelnesten van de Argentijn Adrián Villar Rojas te zien, uit zijn serie Brick Farm.

Een paar hoeken verder hangen de veelkleurige doeken van Adrien Vescovi aan de muur van een oude barak: het is zijn Blue Rose, Part One, Du Roussillon au bassin de Frederiksoord. De Fransman werkt als een alchemist met natuurlijke pigmenten, om iets te verbeelden dat niet bestaat: de blauwe roos. Zijn doeken moeten in de loop van de maanden van kleur verschieten.

Matthew Day Jackson greep zijn kans bij het zien van de ruime, ruïneuze kas. Het werd zijn Crystal Palace. Zijn zwarte boomfiguren zijn bedoeld als odalisken, klassieke liggende naakten, maar ze doen ook denken aan gesneuvelden op een slagveld, of bombardementsslachtoffers. Het past in Jacksons idee dat mensen vaak menselijke vormen zien in levenloze objecten.

Jungle Book

In het Sterrebos aan de overkant koos de Duits-Poolse Alicja Kwade een lang pad uit als landingsbaan voor haar blauwe planeet. Het is de voorstelling Solid Sky, een massieve blauwe bol van 4500 kilo die opvalt, omdat hij hier niet hoort. Zo is het ook met de ronde open plek midden in het bos, waar jagers ooit hun wild schoten. Daar ligt in twee delen het blok waar de bol uit is gehouwen. Je kunt er gebukt doorheen kruipen richting de vertrouwde, zwijgende stammen.

Liefst met de fiets gaat het dan naar een schuur, even buiten Frederiksoord. Daar is David Claerbouts film The Pure Necessity te zien, een 50 minuten lange versie van Disneys Jungle Book. De Belg heeft de beroemde figuren terug gebracht naar de natuur. Zo zie je een stel gieren, suffend op hun takken. Heel rustgevend.

Verderop ligt het Holtingerveld, een gebied vol hei, gevormd in de laatste ijstijd. De boeren die er zich 5500 jaar geleden vestigden begroeven er hun doden in constructies die ze bouwden met de enorme Scandinavische rotsblokken die in de schuivende ijsmassa's waren meegevoerd: de hunebedden.

Aan weerszijden van een asfaltweg liggen er twee vlak bij elkaar. De Nederlandse Sarah van Sonsbeeck heeft voor hunebed D54 een bronzen blok van boven op straat gelegd: haar Meteorite #1, The seventh day. Die ene hemelse steen moest zich niet onderscheiden van de hunebedblokken, maar vestigt er langs de weg extra de aandacht op.

Het is niet ver lopen naar hunebed D53. Daar staan de veelkleurige totems van Hervé Youmbi uit Kameroen achter, in hun bedje van kleine keien. Alo Alo heet het. Voor de Afrikaanse kunstenaar is het een ontmoeting van grafculturen. Het kan niet anders, of dit wordt een van de meest populaire kunstwerken van Into Nature.

Bijzonder is ook de bos-installatie verderop, een creatie van de Engelse geluidskunstenaar Susan Philipsz. Zij ging aan het werk op de U-vormige aarden omwalling die in de oorlog diende als camouflagehangar voor Duitse jachtvliegtuigen, met de kraters eromheen, veroorzaakt door geallieerde bommen.

Philipsz isoleerde de houten blaasinstrumenten uit de filmmuziek van Alain Resnais' oorlogsdocumentaire Nuit et Brouillard (1955). Het werd de installatie Night and Fog (Wood Wind). Magische fluittonen klinken in het groen van de oorlogsjungle. Het is om kalm langs de oude hangar-randen te wandelen, of te gaan zitten mijmeren en tot rust te komen na een lange kunsttocht in de Drentse natuur.