Sorgdrager spreekt: wie liet er steken vallen in de fipronilaffaire?

Hebben getroffen pluimveebedrijven de fipronilaffaire aan zichzelf te wijten? Of is toezichthouder NVWA op zijn minst medeverantwoordelijk? Dat is de vraag die een commissie onder leiding van oud-minister Sorgdrager van Justitie vandaag na herhaaldelijk uitstel eindelijk gaat beantwoorden.

Het antwoord is van groot belang voor de pluimveehouders die schade hebben geleden door het gifschandaal en die hopen die op de overheid te verhalen. Die schade is opgelopen tot honderdduizenden euro's per bedrijf. Volgens Eric Hubers, voorzitter van de vakgroep pluimveehouderij van landbouworganisatie LTO, gaat het in totaal om ten minste 100 miljoen euro. "Hoewel er ook bedrijven zijn die juist extra hebben verdiend, door gestegen eierprijzen."

Hoe ontstond de fipronilaffaire ook alweer? En: wat waren de gevolgen? In deze video hebben we het op een rij gezet.

Keurmerk

Wie de hoofdschuldige is aan het drama, daar zal weinig discussie over zijn. Dat is het bedrijfje Chickfriend uit Barneveld, dat tegen alle regels in fipronil gebruikte om bloedluis te bestrijden in kippenstallen. Daardoor kwam dit verboden middel ook in eieren terecht, met alle gevolgen van dien. Niemand werd ziek van de eieren, maar bijna 3,6 miljoen kippen moesten worden gedood.

Duidelijk is ook dat de kippenboeren zelf reden hebben om kritisch naar zichzelf te kijken. Zij hebben immers de twee eigenaren van Chickfriend toegelaten op hun erf zonder voldoende vragen te stellen. Op papier was er een keurmerk dat de kwaliteit van de eieren moest bewaken. Pluimveebedrijven kunnen net als de controleurs van het keurmerk in een register nagaan of een bedrijf bonafide is.

In de praktijk echter merkte niemand op dat Chickfriend niet de juiste diploma's had om ongedierte bestrijden en daarvoor ook niet stond geregistreerd. Ook het middel (Dega 16), dat het bedrijf inzette mocht niet voor dit doel worden gebruikt. De pluimveesector heeft het eigen falen op dit punt feitelijk erkend door vorige maand onder andere extra controles te beloven.

Tips

Maar de sector zegt daar iets belangrijks bij: als de Voedsel- en Warenautoriteit zijn werk had gedaan, dan was het überhaupt nooit zo ver gekomen. Belangrijkste ergernis is dat de NVWA volstrekt onvoldoende zou hebben ingegrepen toen er in november 2016 tips binnenkwamen over illegaal gebruik van fipronil in Nederlandse kippenstallen.

Daarbovenop is er nog steeds verontwaardiging over een tv-optreden van een NVWA-topman, die na het uitbreken van de crisis, vorig jaar zomer, aanraadde maar even helemaal geen eieren meer te eten. Een advies dat daags erop weer moest worden tegengesproken, waardoor het vertrouwen in het Nederlandse ei nog verder zou zijn aangetast.

Gaat Sorgdrager vandaag, al is het maar gedeeltelijk, mee in deze verwijten, dan zal dat zuurstof geven aan de claim die de pluimveesector al heeft ingediend tegen tegen de toezichthouder. Die rechtszaak is cruciaal omdat de verwachting is dat er bij de eigenaren van Chickfriend weinig tot niets te halen is.

Geblokkeerd

Sorgdrager zal dus terugblikken vandaag, maar zij doet dat op een moment dat de fipronilaffaire nog altijd actueel is. Bijna een jaar na het uitbreken van de crisis hebben nog 106 bedrijven met geheel of gedeeltelijk geblokkeerde stallen te maken. Fipronil blijkt moeilijk uit stallen te verwijderen. Deze maand nog werden 73.000 eieren, afkomstig van een biologische kippenboer uit Nederland, uit de schappen van Duitse supermarkten gehaald.

De presentatie van het rapport over de fipronilaffaire is live te volgen op NPO Politiek vanaf 12.00 uur.