SGP in honderd jaar van zijlijn naar zeggenschap

• Erika de Joode

  redacteur Den Haag

Honderd jaar geleden, in Middelburg, ontmoette een groep orthodox-gereformeerde mannen elkaar. Ze voelden zich niet langer thuis bij bestaande christelijke partijen, vooral niet bij de Anti-Revolutionaire Partij (ARP), een van de voorlopers van het CDA. Daarom besloot het groepje een eigen politieke partij op te richten, volledig gestoeld op "de beginselen van Gods woord". De Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) was geboren. En ook al is dat pas dinsdag precies een eeuw geleden: vandaag viert de SGP feest.

Voor het vieren van een eeuw in de Tweede Kamer is het overigens nog te vroeg: in 1922 haalde de SGP voor het eerst een Kamerzetel. Het was het jaar waarin vrouwen voor het eerst mochten stemmen, hoewel SGP-leider Kersten vrouwen in de achterban opriep om dat vooral niet te doen - ondanks de opkomstplicht die toen nog gold.

Het vrouwenstandpunt van de orthodox-christelijke SGP is al decennia onderwerp van discussie. Pas sinds 2006 mogen vrouwen lid worden van de partij, zeven jaar later bepaalde de Hoge Raad dat ze zich ook verkiesbaar zouden mogen stellen. Toch staat ook vandaag de dag nog in het beginselprogramma dat voor de SGP "het regeerambt is voorbehouden aan de man". De partij noemt vrouwen in dat programma niet gelijk, maar wel "volstrekt gelijkwaardig".

Ook in andere dingen is de SGP principieel. De partij profileert zich graag als pro-partij - vóór het huwelijk, vóór de zondagsrust en vooral: vóór het leven. Maar daarbij horen ook de tegenhangers: tegen echtscheiding, tegen koopzondagen en tegen abortus en euthanasie.

Tot het begin van deze eeuw wilden SGP-politici bovendien niets te maken hebben met televisie. In 1989 werd een cameraploeg van de NOS nog geweerd bij een partijbijeenkomst in Zeeland. Sommige SGP'ers vonden dat de "duivel was binnengetreden".

Sindsdien lijkt de partij met een moderniseringsslag bezig die nog altijd gaande is. In 2005 verscheen toenmalig fractievoorzitter Bas van der Vlies voor het eerst in een actualiteitenprogramma op televisie. Kees van der Staaij, die de SGP nu acht jaar leidt, schuift regelmatig aan bij De Wereld Draait Door. En Elbert Dijkgraaf, die begin april stopte als Tweede Kamerlid vanwege huwelijksproblemen, was een graag geziene gast bij PowNews.

Zelf beschrijft de SGP dit overigens niet per se als modernisering, maar meer als zoeken naar manieren die passen bij de huidige tijd. Volgens de partij vraagt iedere tijd nu eenmaal om een eigen benadering en schuift Van der Staaij alleen aan in een tv-programma als het onderwerp hem aan het hart gaat of als de SGP een bepaald geluid mist. Bijvoorbeeld als het gaat om voltooid leven of om huwelijkstrouw versus overspel.

Bekijk hier een reportage van Nieuwsuur uit 2015 over de veranderende opvattingen van de SGP:

Bovendien wint de SGP aan politieke betekenis. Steeds vaker klopt het kabinet bij de orthodox-christenen aan voor steun in de Eerste en Tweede Kamer. Premier Rutte vroeg de partij in 2010 bijvoorbeeld om steun omdat zijn eerste kabinet in de Tweede Kamer maar een nipte meerderheid had.

Een jaar later konden de SGP-parlementariërs het kabinet-Rutte I ook in de Eerste Kamer aan een meerderheid helpen. In ruil daarvoor sleutelde het kabinet toen niet aan de zondagsrust en ook het fenomeen van de 'weigerambtenaren', die geen homostellen willen trouwen, bleef (toen nog) ongemoeid.

Akkoorden

In 2012 ondersteunde de SGP Rutte II in de Eerste Kamer, waar het weer geen meerderheid had. Een jaar later sloot de partij samen met de ChristenUnie en D66 een akkoord met het kabinet over de begroting voor 2014. Later volgde een begrotingsakkoord.

De SGP lijkt veranderd van een partij in de marge naar een "constructieve oppositiepartij". Zelf ziet de SGP dat overigens niet zo. Een woordvoerder van de fractie laat weten dat vooral de Tweede Kamer zelf is veranderd. "De tijd van dichtgetimmerde akkoorden tussen twee, drie partijen is voorbij. Kabinetten moeten rekening houden met minderheden. We hadden vroeger ook wel mee willen doen, maar toen was daar geen aanleiding voor. Er was minder versplintering."