Na veroordeling Mladic zit taak Joegoslaviëtribunaal erop

• Hans Brom

  redacteur Buitenland

Met de veroordeling tot levenslang voor Ratko Mladic sluit het Joegoslaviëtribunaal zijn laatste zaak af. Eind december worden de deuren op het Haagse Churchillplein voorgoed dichtgetrokken.

De nog niet helemaal afgeronde zaken van het Joegoslaviëtribunaal worden overgenomen door de MICT, voluit The Mechanism for International Criminal Tribunals. Die VN-organisatie, net als het tribunaal gevestigd in Den Haag, gaat de nog lopende zaken afronden. Daartoe behoren een paar zaken in hoger beroep. Ook de zaak-Mladic zal daar terugkomen.

Effectief

Het Joegoslaviëtribunaal was in het ruim twintigjarige bestaan zeer effectief. Het werd in mei 1993 opgericht met een resolutie in de VN-Veiligheidsraad. 161 mensen werden aangeklaagd op verdenking van misdrijven en oorlogsmisdaden tijdens de Joegoslavische burgeroorlog. Alle 161 zijn ze opgepakt en berecht. De rechters legden vaak hoge gevangenisstraffen op, maar er zijn ook verdachten vrijgesproken.

Het tribunaal zou al jaren geleden zijn gesloten, maar door het eigen succes en de lengte van de procedures, werd dat moment keer op keer uitgesteld.

Het proces tegen Radovan Karadzic en de Joegoslavische president Slobodan Milosevic, twee hoofdrolspelers in de oorlog, waren de geruchtmakendste. Milosevic overleed in 2006 in zijn cel, nog voor de rechter een uitspraak kon doen. Voor zowel de slachtoffers, zijn medestanders als ook het tribunaal een zeer onbevredigende afloop.

Karadzic is wel veroordeeld: hij kreeg 40 jaar cel. In de gevangenis van Scheveningen wacht hij nu op zijn hoger beroep. Dat gebeurt dan voor het MICT.

Humaanste gevangenis

De verdachten werden tijdens hun proces vastgehouden in de VN-vleugel van de Penitentiaire Inrichting Haaglanden, beter bekend als de Scheveningse strafgevangenis.

Die afdeling wordt de meest humane gevangenis ter wereld genoemd. De Verenigde Naties wilden onder geen beding dat het tribunaal gezien zou worden als een 'overwinnaarstribunaal', als een instituut om af te rekenen met de vijand.

De VN wil boven alles laten blijken dat de verdachten als onschuldig worden beschouwd zolang ze niet veroordeeld zijn. Dat betekent dat de cellen groter zijn dan normaal, dat de celdeuren overdag openstaan en de gevangenen binnen hun afdeling de grootst mogelijke vrijheid hebben. Zo mogen ze bijvoorbeeld hun boodschappenlijstje inleveren bij de bewaking, zelf koken en met elkaar eten.

Als een verdachte dat wil, krijgt hij een tweede cel om zich voor te breiden op zijn proces. Ook zijn alle denkbare medische voorzieningen aanwezig.

Eenmaal veroordeeld, wordt een gevangene overgebracht naar een ander land, dat heeft toegezegd de straf verder ten uitvoer te leggen. De veroordeelde gaat daar dan naar een gewone gevangenis, zonder alle voorrechten en faciliteiten die Scheveningen wel biedt.

Het vooruitzicht daarvan brengt veel verdachten en veroordeelden ertoe een eindeloze stroom bezwaren in te dienen en vertragende procedures te beginnen. In de weken voorafgaand aan zijn vonnis, stuurden de advocaten van Mladic (tevergeefs) een stortvloed aan verzoeken naar het tribunaal. Volgens hen was Mladic te ziek en te zwak om het vonnis aan te horen. Ook voor hem geldt: liever nog een tijdje in Scheveningse strafgevangenis, dan in een simpele cel van 4 bij 5 meter in Portugal of Litouwen.