Rusland staat nog niet voor de deur, maar kan zo Europa in

Kwetsbare delen van het NAVO-gebied zijn niet goed beschermd door slecht functioneren van de zogenaamde flitsmacht, die snel moet reageren op agressie van andere landen. Dat blijkt uit een advies van de Adviesraad Internationale Vraagstukken. Vooral Estland, Letland en Litouwen lopen daardoor gevaar.

"Die flitsmacht moet natuurlijk wel in staat zijn snel te reageren", zegt veiligheidsadviseur Peter Wijninga van het Haags Centrum voor Strategische studies in het NOS Radio 1 Journaal. "Het is maar zeer de vraag of dat kan. Er zijn allerlei belemmeringen met grensovergangen die de reactie zouden vertragen. Dat is wel een probleem."

De Baltische staten worden momenteel beschermd door zogenaamde 'vooruitgeschoven eenheden', zegt Wijninga. "Maar die zijn eigenlijk te klein om de staten te verdedigen. De Russen kunnen binnen 60 uur de Baltische staten 'oprollen', zoals dat heet."

Geen volwaardige burgers

Je kunt je afvragen of de Russen morgen al aan de deur staan met hun troepen. "Voor je planning moet je uitgaan van het worst-case-scenario", legt Wijninga uit. "De NAVO is de laatste jaren redelijk verzwakt door de bezuinigingen. Het wordt waarschijnlijker als de macht van Rusland toeneemt en de macht van de NAVO achterblijft door de verdeeldheid in Europa. En dan kan het zijn dat de Russen in de verleiding komen om een soort Oekraïne-achtig-scenario op de Baltische staten los te laten."

In Estland, Letland en Litouwen leven grote groepen Russische minderheden. "Die worden niet als volwaardig burger gezien", weet Wijninga. "Het zou zomaar kunnen dat Poetin zich opwerpt als beschermer van de belangen van die mensen. En dan krijg je een situatie die ook op de Krim is gebeurd, een heel scenario met infiltratie, burgerspionnen en mogelijk destabilisatie tot gevolg. Misschien voelt Rusland zich dan wel geroepen om voor die burgers op te komen."

Bovendien zijn er de laatste jaren berichten over Russische provocaties. Nederlandse F16's onderschepten begin dit jaar bijvoorbeeld al tien Russische toestellen boven Estland, Letland en Litouwen. Elders in Oost-Europa, in Polen, houden duizenden Amerikaanse militairen inmiddels de wacht. Oud-Commandant der Strijdkrachten Middendorp zei in mei dat Nederlandse militairen in het gebied nodig blijven, vooral als geruststelling voor de Baltische staten.

Door de NAVO en Oost-Europa werd de Russische militaire oefening Zapad 2017 ook als provocatie gezien. Toen kwamen bijna 13.000 militairen naar Wit-Rusland en de Russische enclave Kaliningrad, gelegen tussen Polen en Litouwen in. Die oefening werd door de NAVO met zorg bekeken: alleen al de gedachte van Russische troepen deed de bloeddruk in Oost-Europa stijgen. Gevreesd werd voor een Russische annexatie van Wit-Rusland of een aanval op de Poolse hoofdstad Warschau.

Twee maanden eerder zei NAVO-baas Stoltenberg juist optimistisch te zijn over de relatie met de Russen, ondanks een toename van het aantal incidenten, omdat er steeds meer gegevens worden uitgewisseld tussen NAVO en Rusland.

Fake news en trollen

Overigens komt de dreiging niet alleen van raketten, machinegeweren en granaten. Wijninga: "Cyberdreiging is een heel belangrijk en steeds groter wordend element in de dreiging naar Europa. Dat passen de Russen al uitgebreid toe. Ze doen het deels via cyber maar ook met desinformatie, zoals fake news, trollen op sociale media, enzovoort. Dat is een heel pakket aan maatregelen waar de NAVO nog geen goed antwoord op heeft."

Volgens Wijninga kan de NAVO er wel weer bovenop komen de komende jaren. "Maar het hangt ervan af of we bereid zijn om investeringen te doen in defensie op de lange termijn. Het moet niet in één kabinetsperiode gebeuren. En dat geldt voor al die NAVO-landen. Bovendien: wat in 25 jaar is afgebroken, is niet in vijf of tien jaar weer opgebouwd."