Adviesraad: NAVO te zwak om Baltische staten te verdedigen
Nederland moet de versterking en vernieuwing van het leger voortvarender aanpakken en zich meer richten op samenwerking met de Europese NAVO-landen om zich te weren tegen Rusland. Dat zegt de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV), een onafhankelijke organisatie die de regering adviseert, in een rapport.
De raad concludeert dat de NAVO veel te afhankelijk is van de Verenigde Staten en dat de eensgezindheid van de NAVO-landen een probleem is. Het leiderschap van Trump leidt tot zorgen over de eenheid van het bondgenootschap. Ook wordt de moeizame relatie met NAVO-lid Turkije genoemd, dat "nota bene in Rusland nieuwe raketsystemen heeft besteld".
"Het is twijfelachtig geworden of de NAVO slagvaardig en eensgezind zal optreden als het erop aankomt. Op een toenemend aantal terreinen is sprake van interne verdeeldheid", zegt commissievoorzitter Joris Voorhoeve. Volgens de raad heeft de NAVO er sinds de Koude Oorlog niet zo slecht voor gestaan.
Rusland
Volgens de AIV zijn de kwetsbare delen van het NAVO-grondgebied, zoals de Baltische staten, daardoor niet goed beschermd en zou Rusland daar misbruik van kunnen maken. De NAVO-landen zouden hun inzet in die grenslanden moeten verdrievoudigen omdat Poetin anders binnen zestig uur Tallinn of Riga zou kunnen innemen, zegt de raad.
Doordrongen
De nieuwe minister van Defensie, Ank Bijleveld, is net terug van een NAVO-top in Brussel. Volgens haar "gaan er ook veel dingen goed bij de NAVO, maar is iedereen ervan doordrongen dat er nieuwe investeringen nodig zijn". Op verdere vragen wilde ze vanmorgen voor aanvang van de kabinetsvergadering niet ingaan: "ik ga het rapport nader bestuderen".
De onderzoekers halen verschillende studies aan waarin staat hoe kwetsbaar de Baltische staten zijn en hoe moeilijk het voor de NAVO is om die te beschermen. Een van de scenario's is dat Rusland een strook land van zo'n honderd kilometer aan de grens tussen Polen en Litouwen verovert, de zogenoemde Suwalki-bres.
Als Rusland de Suwalki-bres vanuit de Russische enclave Kaliningrad inneemt en het gebied via Wit-Rusland afsluit, is het voor de NAVO onmogelijk om versterkingen aan te voeren, stelt de raad. Het rapport waarschuwt dat de Russen met raketsystemen in Kaliningrad een belangrijke troef in handen hebben die ertoe leidt dat de NAVO de Baltische staten nauwelijks te hulp kan schieten, ook niet via zee of luchtruim.
De raad wijst erop dat er nu ook een probleem is om snel militairen te kunnen verplaatsen over verschillende landen als dat nodig is. Nu moet voor elke grens afzonderlijk toestemming worden verleend door het betreffende NAVO-land. De AIV wil dat er snel een soort militair Schengengebied komt, waarbij dit soort formaliteiten worden opgeheven.
Verrassingsaanval
De raad stelt dat Rusland een oefening, zoals onlangs in Wit-Rusland, kan gebruiken om een verrassingsaanval voor te bereiden. De NAVO zou dan nauwelijks tijd hebben om te reageren als Russische troepen de grens overtrekken.
De raad stelt dat Rusland nu niet van plan lijkt te zijn de Baltische landen aan te vallen, maar de Russische "intenties kunnen snel veranderen". Dat zou bijvoorbeeld kunnen gebeuren als de NAVO-landen door een andere crisis zijn afgeleid, als reactie op een optreden van de VS in een ander deel van de wereld of om de aandacht af te leiden van binnenlandse problemen in Rusland zelf. Rusland heeft dan in elk geval een voorwendsel voorhanden: de Russische propagandamachine zal erop hameren dat de Russische minderheden in de Baltische landen moeten worden beschermd.
Extra geld
De NAVO heeft volgens de AIV ook nog geen goed antwoord op cyberaanvallen, de nucleaire vernieuwing van Rusland en de dreiging uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Een deel van de problemen is op te lossen met extra geld. Veel lidstaten voldoen niet aan de overeengekomen 2-procentnorm en moeten meer investeren, zegt de raad. "De ongelijke bereidheid bij te dragen aan de gezamenlijke verdediging tast de kern van het bondgenootschap aan."
Ook Nederland voldoet al jaren niet aan de afgesproken NAVO-norm. Als Nederland de afgelopen vijftien jaar 2 procent van het bruto binnenlands product (bbp) in defensie had gestoken, zou dat 63 miljard euro hebben gekost. Het nieuwe kabinet investeert wel; Defensie-minister Bijleveld heeft straks uiteindelijk jaarlijks 1,5 miljard euro meer te besteden.
