Burgemeester die genocide ontkent niet welkom bij herdenking Srebrenica
Voor het eerst sinds de burgeroorlog in voormalig Joegoslavië is de burgemeester van Srebrenica een Bosnische Serviër die de genocide ontkent. Dat leidt tot een gespannen sfeer in het stadje, waar vandaag voor het 22ste jaar op rij de duizenden slachtoffers worden herdacht.
"Het is een verdrietige dag. Een dag vol emotie, zoals elk jaar," zegt Damir Pestalic, de imam van Srebrenica. "We sturen een boodschap naar de wereld dat dit nooit meer mag gebeuren."
De imam hielp gisteren bij het uitladen van de 71 smalle lange grafkisten in Potocari, waar het genocidecentrum is. Het zijn de stoffelijke resten van nieuw geïdentificeerde slachtoffers. Zij krijgen tijdens de herdenking vandaag een eigen graf.
Elk jaar rond deze tijd is Srebrenica in rouw. Tegelijkertijd wordt ook pijnlijk duidelijk hoe verdeeld het stadje in het oosten van Bosnië nog is.
De Bosnische Serviërs, ongeveer de helft van de bevolking, herdenken niet mee op 11 juli. Velen van hen weigeren de massamoord op ruim 8000 moslimmannen en -jongens (Bosniakken) door de troepen van Ratko Mladic genocide te noemen.
Donkere wolk
Voor het eerst sinds de oorlog is de burgemeester van Srebrenica een Bosnische Serviër die er net zo over denkt. Daarmee hangt er een donkere wolk over de jaarlijkse herdenking.
"Het is lastig een genocideherdenking te organiseren met een burgemeester die niet erkent dat er een genocide was", zegt Camil Durakovic, op het grasveld bij de ingang van het herdenkingscentrum in Potocari.
Durakovic overleefde de genocide. Hij is nu het hoofd van het herdenkingscomité. In Srebrenica is hij vooral bekend als de vorige burgemeester.
Hij moest na de lokale verkiezingen in oktober vorig jaar plaatsmaken voor de Bosnische Serviër Mladen Grujicic. Voor de oorlog waren de Bosniakken in de meerderheid. Nu zijn dat de Bosnische Serviërs, met naar schatting 55 procent.
Grujicic wil burgemeester zijn voor alle inwoners, ongeacht hun etnische of religieuze achtergrond, zei hij meteen na zijn verkiezing. Maar veel Bosniakken voelen zich niet door hem vertegenwoordigd. Grujicic wordt gesteund door Milorad Dodik, de president van de Servische deelrepubliek Republika Srpska in Bosnië en een bekend genocide-ontkenner.
"Er zijn verschrikkelijke dingen gebeurd in de oorlog, dat ontkent niemand", zegt Grujicic in een gesprek met de NOS. "Veel mensen zijn gedood, maar niet alleen aan de kant van de Bosniakken. Er zijn ook Servische slachtoffers. En daar is nauwelijks erkenning voor."
Als het gaat over de benaming genocide is hij kort. "Ik ben het niet eens met de term genocide, net als iedereen aan de Servische kant, want wij vertrouwen uitspraken van internationale rechtbanken niet." Eerder dit jaar zei hij tegen lokale media dat hij betwijfelt of de in Potocari begraven slachtoffers wel echt zijn.
Het Internationale Strafhof en het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag hebben allebei vastgesteld dat de massamoord in Srebrenica genocide was. De Bosnische Serviërs vinden dat het Joegoslaviëtribunaal bevooroordeeld is, in hun nadeel.
Grujicic is nu persona non grata in Potocari, waar de herdenking plaatsvindt. "Hij mag er niet bij zijn", zegt oud-burgemeester Durakovic fel. "Dat wil ik niet, dat willen de Moeders van Srebrenica niet. Wie de genocide openlijk ontkent, is hier niet welkom op 11 juli."
Eigen waarheid
De Bosnische Serviërs houden morgen een eigen herdenking van hun slachtoffers. In het culturele centrum is de Servische documentaire Srebrenica Files vertoond, over de 'leugens van Srebrenica'. Een lezing van de biografe van Ratko Mladic stond gepland, maar werd afgelast vanwege veiligheidsrisico's.
In Banja Luka, de hoofdstad van de Servische Republiek in Bosnië, is voor vandaag een demonstratie aangekondigd voor Ratko Mladic. Hij is de belangrijkste verdachte van de genocide in Srebrenica en staat voor het Joegoslaviëtribunaal terecht voor oorlogsmisdaden. De aanklager heeft in december levenslang geëist tegen de 74-jarige oud-generaal.
"Helaas wonen we in een land waar iedereen zijn eigen waarheid heeft", zegt Camil Durakovic. "Maar de feiten spreken voor zich, er kan maar één waarheid zijn. Srebrenica was een door de VN-beschermde zone en 8370 mensen zijn hierin vermoord."
Mladen (25) uit Srebrenica zegt dat de spanningen alleen voelbaar zijn in de week van 11 juli. "De rest van het jaar leven we prima samen. Zolang we niet praten over de oorlog, zijn er geen problemen. We willen gewoon door met leven. Bosniakken en Serviërs. Niet meer stilstaan in het verleden."
Spijtig
Imam Damir Pestalic is in de loods op zijn hurken aan het gebed begonnen voor de 71 slachtoffers die zijn binnengebracht. De lichamen zullen tijdens de ceremonie worden begraven op de begraafplaats bij het herdenkingscentrum in Potocari.
Het wordt de eerste herdenking zonder de aanwezigheid van de burgemeester van Srebrenica. Pestalic vindt het spijtig. "We hebben geen probleem met de burgemeester omdat hij Serviër of christen is", zegt hij, "we vinden het kwalijk dat iemand die de genocide ontkent, nu burgemeester van Srebrenica is."
