Bij het binnenrijden van Mosul ontbreekt het bord dat ons 'Welkom' heet. Wel hangt er een skelet aan een lantaarnpaal. Uit gesprekken met mensen in de winkeltjes langs de weg wordt duidelijk dat het om een IS-strijder gaat die door het Iraakse leger is terechtgesteld.
Nu steeds meer delen van de stad worden bevrijd, willen de burgers werk maken van de wederopbouw. Maar dat lukt deels, vooral omdat de oorlog en de ellende van ruim twee jaar IS-overheersing nog altijd volop aanwezig zijn in het dagelijks leven.
Bij de winkeltjes vertellen mensen hoe de IS-strijder aan zijn einde is gekomen. Het was een commandant die veel burgers in Mosul heeft vermoord. Toen de bevrijding op handen was, heeft hij zich met dadels en water in de winkeltjes schuilgehouden. Daar is hij gepakt, naar buiten gesleept en terechtgesteld.
Ibrahim Mili is het hoofd van de kunstacademie van Mosul, of wat daar nog van over is. Samen met studenten en anderen scharrelt hij door het puin van het academiegebouw, op zoek naar niet verwoeste kunst. "De coalitie heeft deze plek gebombardeerd. Ook al zat hier niemand van IS. We weten niet waarom."
Ibrahims zoon, Ahmad, is kunstenaar. In de twee jaar dat IS de dienst uitmaakte in Mosul durfde hij niet naar buiten. Hij tekende en schilderde. En zijn vader verborg de kunst onder bouwmateriaal op een zolder, vanwege de strenge straffen die IS uitvaardigde. "Als ze dit hadden gevonden, hadden ze mijn keel doorgesneden", zegt Ibrahim.
Nu willen ze zo snel mogelijk weer verder. "Toen Ahmad hoorde dat IS was verdreven, rende hij met een scheerapparaat naar mijn auto. Met de stroom van de accu schoor hij zijn baard af en riep: ik ben de eerste in de wijk zonder baard!"
Ik herkende mijn eigen gezicht niet meer.
Maar het dagelijks leven is zwaar. De trauma's van het bewind van IS zijn overal zichtbaar en voelbaar. Bijvoorbeeld bij de kleding van de vrouwen. Mosul was altijd al een conservatieve stad, maar onder IS werden de kledingvoorschriften nog strenger. Na ruim twee jaar schrikbewind durven niet alle vrouwen zonder niqaab naar buiten, de lange hoofddoek en mantel die alleen een spleet vrijlaat voor de ogen.
Een vrouw zonder niqaab vertelt ons hoe het voelt. "Toen ik de deur uit ging, kwam ik langs de spiegel. Ik dacht: wie is die vrouw daar? Ik herkende mijn eigen gezicht niet meer."
Op straat wordt het steeds drukker. Een teken dat de economie ontwaakt. Er zijn zelf af en toe files.
Een bakker legt uit dat het de eerste dagen na de bevrijding geen zin had om brood te bakken. "Ik had brood, maar de mensen hadden geen geld. Nu sturen familieleden en kennissen geld naar Mosul en komt de economie voorzichtig op gang."
De bazaar is ook weer open. Naast voedsel is er ook een ruim aanbod van illegaal gekopieerde films en muziek, beide drie jaar lang verboden onder IS. Marktkoopmannen schreeuwen reclameleuzen en prijzen hun kinderkleren, speelgoed en parfum aan.
Maar terwijl we staan te filmen worden we met een andere werkelijkheid geconfronteerd. Helikopters van het Iraakse leger vuren boven ons hoofd op stellingen van IS in West-Mosul. En IS schiet terug. Vlak voor onze voeten valt een kogel, die al tollend tot stilstand komt op het asfalt. Hij is nog warm.
Mosul doet zijn best om zo snel mogelijk weer een normale stad worden. Maar daarvoor is geduld nodig. Veel geduld.
