Spierballen van Stars and Stripes in Syrië

• Paulus Houthuijs

  Redacteur Online

De VS laat - voor het eerst in jaren - heel duidelijk zijn aanwezigheid zien in Syrië. Met veel vlagvertoon op voertuigen, zwaar geschut en 400 mariniers wordt samen met Syrische en Koerdische strijders de belegering van IS-bolwerk Raqqa voorbereid. Het lijkt ook een duidelijk signaal aan Turkije.

De komst van de Amerikaanse troepen was niet aangekondigd door het Witte Huis. "De operatie kwam aan het licht toen ineens een elite-eenheid van de Amerikaanse landmacht opdook bij de Noord-Syrische stad Manbij", vertelt VS-correspondent Arjen van der Horst in het Radio 1-programma Nieuws en Co. Bij navraag van Amerikaanse journalisten bleek er een artilleriekonvooi op weg te zijn naar Raqqa, de officieuze hoofdstad van het kalifaat.

Op beelden waren artillerievoertuigen met prominente Amerikaanse vlaggen te zien in het Syrische landschap. "We willen laten zien dat we er zijn", zei een Pentagon-woordvoerder tegen de Washington Post.

De operatie maakt geen onderdeel uit van Trumps nieuwe beleid om Islamitische Staat te verslaan. Volgens Van der Horst is het plan nog voorbereid onder voormalig president Obama. "We zagen onder hem al een escalatie van de Amerikaanse strijd in Syrië. Eerst met luchtaanvallen, toen speciale eenheden om milities te adviseren en nu dus een verdere escalatie."

Er zijn grondtroepen en houwitser-kanonnen, met een bereik van ruim twintig kilometer, als extra vuurkracht om de stad te veroveren. Dat laatste gaan de Amerikanen overigens niet zelf doen, denkt Midden-Oostenexpert Erwin van Veen. "De VS rekent op de Koerdische milities om de straatgevechten te doen. Deze strijders beschikken niet over zwaar materieel, dus het zal vooral een steuntje in de rug zijn", zegt de deskundige van denktank Clingendael.

De door de VS gesteunde milities verwachten binnen enkele weken de buitenwijken van de IS-hoofdstad te bereiken. Maar de islamitische terreurgroep is niet hun enige vijand.

Turkije kondigde eind februari een offensief aan tegen de Syrisch-Koerdische milities in de omgeving van Manbij. President Erdogan beschouwt de YPG als een terroristische organisatie. "De Turken zijn bang voor een autonoom Koerdistan bij de grens met Syrië", zegt Van Veen.

In het verleden kwam het al vaker tot schermutselingen tussen de verschillende partijen. Daarom heeft de VS besloten honderd mariniers te stationeren bij de stad Manbij, als buffer.

De Republikeinse senator John McCain vroeg vandaag aan een generaal of hij de zorgen deelt over de kans op een conflict tussen de twee bondgenoten van de VS. "Dat klopt", was het antwoord. "Daarom ondernemen we actie om het te voorkomen."

De Turkse regering is ongetwijfeld niet blij met deze beslissing, denkt Van Veen. Het is een forse maatregel die aangeeft dat de Amerikanen niet simpelweg de overhand hebben. "Dat wil zeggen dat de Amerikanen niet meer genoeg diplomatieke druk kunnen uitoefenen om tegen Ankara gewoon te zeggen: ophouden met die onzin of er volgen consequenties."

En dat terwijl IS de gezamenlijke vijand is van zowel de Verenigde Staten, de Syrische Koerden, Turkije, en... het Assad-regime. "De president wil alle gebieden terughebben die hij verloor tijdens de burgeroorlog", zegt Hans Wurzer, een andere Clingendael-deskundige over het Syrische conflict. "Het regime wordt mede aangestuurd door de Russen, die er hun invloedssfeer willen uitbreiden."

Het is volgens Wurzer als het ware een race om Raqqa. IS verliest steeds meer terrein en alle strijdende groepen willen daarvan profiteren. En ze hebben allemaal een ander doel. Het land simpelweg opdelen lijkt op voorhand onmogelijk.

"Het is een buitengewoon riskante situatie", zegt Wurzer. "Zo veel partijen en verschillende invloedssferen. Er is een grote kans dat het misgaat."

De Amerikaanse versterkingen en het vlagvertoon ziet ook hij als een escalatie. Toch moeten we het volgens hem in de juiste context plaatsen. "Er zijn nu weer meer Amerikaanse grondtroepen in de regio, maar het is nog lang niet zo extreem als in 2003 tijdens het Irak-conflict."