"De laatste tijd komen zoveel herinneringen naar boven", zegt Ela. "Ik merk dat het me toch veel meer doet. Er zijn zoveel mensen die het niet vertellen..." Ze zwijgt even, om daarna te vervolgen: "Daarom denk ik dat er iets doorbroken moet worden."
Afgelopen maanden is een stroom van verhalen over seksueel misbruik in de sportwereld op gang gekomen: van Engelse voetballers en Nederlandse wielrensters tot aan Amerikaanse turnsters. Hun getuigenissen hebben Ela geïnspireerd om ook haar verhaal te doen.
2004
We gaan terug naar het jaar 2004. Een Olympisch jaar, waarin Nederlandse sporters in Athene medailles oogsten bij de vleet.
Reden voor het NOS Jeugdjournaal om na de Spelen eens terug te blikken met de helden van die zomer, maar óók alvast vooruit te kijken naar de toekomst. Wie zou het stokje over kunnen nemen?
De keuze valt op hét jonge zwemtalent van dat jaar: de 11-jarige Ela, die kampioen is op meerdere afstanden. Ela als toekomstige Olympische ster? Een ambitieuze, maar geen gekke gedachte destijds.
En zo is het ook nu geen vreemde gedachte dat Ela ooit glorieert op de Spelen. Haar huidige sport, reddingszwemmen, is immers in de race om ooit Olympisch te worden. "Hopelijk over 10 jaar al. Daarvoor zou ik alles opzij zetten."
Periode vol drempels
Maar tussen die oude en nieuwe Olympische droom zitten jaren van verdriet. Het is de periode dat zij van haar twaalfde tot haar veertiende aangerand en verkracht werd door de coach die haar naar de top zou brengen. Het is een periode vol drempels. Zoals de schaamte om erover te praten. De aangifte, gevolgd door verhoren en dan een juridisch proces van bijna vijf jaar. Een psychische behandeling in een kliniek. En dan tot slot een, voor haar gevoel, veel te lage straf voor de coach. Het werd een werkstraf van 240 uur.
We voelden dat er iets niet helemaal goed zat, maar we kregen er geen vat op.
In 2007 deelt Ela per toeval haar verhaal. Tijdens een standaard gesprek op school vraagt haar klassenmentor 'hoe gaat het met je?'
"Die vraag kwam precies op het goede moment", vertelt Ela. "Ik zei dat het beter met me ging vanwege mijn nieuwe zwemtrainer. ‘Hoezo?’, vroeg mijn mentor. ‘Je vond zwemmen toch zo leuk?’Ja, zei ik… En toen barste ik in huilen uit. Ik kón niet meer. Toen heb ik alles verteld. Ook aan m’n ouders."
Voor de familie komt dan eindelijk een antwoord op onverklaarbare zaken. "We zagen wel dat haar zwemprestaties iets minder werden, maar er was ook iets ongrijpbaars," zegt haar vader. "In die periode vroegen we vaak aan onze dochter of er iets was en of ze ergens over wilde praten. We voelden dat er iets niet helemaal goed zat, maar we kregen er geen vat op."
Boekje
Kort na het mentorgesprek doet Ela aangifte bij de politie en start ze, samen met haar tante, met het schrijven van een boekje. Op papier kan ze haar geheim het beste uitleggen. In het boekje schrijft ze onder andere:
"Je neemt me mee naar de hotelkamer om even te rusten voor de 50 meter vrij. Ik heb geen zin om me helemaal uit te kleden dus ik ga op het bed liggen en trek de sprei over me heen. Je doet de gordijnen dicht en gaat naast me op het bed zitten. Je pakt mijn hand. Ik schiet overeind en schreeuw: ‘Je gaat niet aan me zitten, hoor je! Niet vandaag! Niet op een wedstrijddag!”
(...)
“Het stopte niet. Het werd erger. Het werd bijna zoiets als een gewoonte. Altijd wist jij wel een gelegenheid te vinden om met mij alleen te zijn. In het begin heb ik me vaak verzet. Later heb ik meestal gedacht: ik doe maar niets, dan is het ‘t snelste voorbij.”
Voor Ela en haar familie was aangifte doen bij de politie vanzelfsprekend. Haar vader: "Misbruik is een strafbaar feit, dus wilden we genoegdoening via het strafrecht, maar ook voorkomen dat hij zijn gang kan blijven gaan."
Maar Ela kijkt niet met voldoening terug op het proces. Van het melden bij de politie tot aan de veroordeling bij de rechter, ze heeft het als één grote drempel ervaren.
Al die tijd leefde ik in mijn eigen gevangenis, in mijn eigen kleine wereldje.
"Zou ik terug in de tijd kunnen, dan was ik er nooit aan begonnen. Twee jaar ben ik door hem misbruikt. Daarna duurde mijn rechtsgang viereneenhalf jaar. Al die tijd leefde ik in mijn eigen gevangenis, in mijn eigen kleine wereldje. En hij? Hij werd slechts veroordeeld tot een werkstraf. Het leek alsof alles erop gericht was om het voor hem zo makkelijk mogelijk te maken."
Keer op keer moest Ela haar verhaal doen. Steeds weer even gedetailleerd als de vorige keer. Aanvankelijk voor de politie, daarna nog een paar keer gedurende de rechtszaak.
Stilstand
Het stoort Ela dat de rechtsgang continu vertraagd werd. "Hij kwam niet opdagen tijdens zittingen, riep weer een nieuwe getuige op, was op vakantie op belangrijke momenten of deed simpelweg zijn deur niet open voor aangetekende brieven."
"Hoe dat voor mij was als slachtoffer? Alsof ik leefde in een waas. Ik heb die jaren gewoon overgeslagen, die heb ik geskipt uit mijn geheugen. Ik ben niet naar school geweest, heb alleen maar behandelingen ondergaan. Vier jaar lang heb ik stilgestaan. M’n leven moest ik opnieuw opbouwen."
Inmiddels kan Ela haar verleden een plaats geven. Vorige week won ze met haar team de verkiezing ‘Sportploeg van het Jaar’ in haar gemeente. Een prijs die zij ontving na het winnen van het WK Reddingszwemmen. In die sport is zij momenteel een van de besten ter wereld.
Door haar prestaties in het reddingszwemmen bezit ze zelfs de topsportstatus bij NOC*NSF, wat voordelen biedt bij het combineren van sport en haar studie geneeskunde.
"Maar toch", zegt Ela. "Nu ben ik weliswaar gezond en gelukkig, maar vergeten doe je dit nooit."
