'Twitter werkt digitale heksenjachten in de hand'

• Lambert Teuwissen

  Redacteur

Eén cynische tweet verwoestte het leven van Justine Sacco. "Op weg naar Afrika", twitterde ze op 20 december 2013. "Ik hoop maar dat ik geen aids krijg. Grapje. Ik ben blank!" Daarna zette ze haar telefoon uit en vertrok op een vlucht van 11 uur naar Kaapstad.

Terwijl Sacco nietsvermoedend in het vliegtuig zat, ontstond op Twitter een wereldwijde hetze tegen haar. Mensen noemden haar racistisch en wensten haar vreselijke ziektes toe. Haar werkgever viel haar online al af. Met de hashtag #HasJustineLandedYet verkneukelde de wereld zich alvast over de onwetende Sacco.

Eenmaal in Zuid-Afrika "ontplofte mijn telefoon", zegt Sacco. Mensen stonden haar op te wachten op de luchthaven en hotelpersoneel dreigde met een staking als ze zou blijven. Zelfs nu is haar naam nog besmet, omdat elke nieuwe werkgever of mogelijke geliefde de ophef terugvindt door haar naam te googelen.

De Britse journalist Jon Ronson noemt het verhaal van Sacco het absolute dieptepunt van zijn boek over digitale schandpalen, Dit is vernederend. "De mensen die ik heb ontmoet zijn een jaar, anderhalf jaar helemaal kapot, fysiek en mentaal. Soms is het langer: toen Justine Sacco een nieuwe baan kreeg en Twitter dat ontdekte, probeerde men haar daar ontslagen te krijgen. Twitter lijkt rehabilitatie te haten."

Ronson vindt dat er een eind moet komen aan digitale heksenjachten, waarbij levens van willekeurige personen totaal worden verwoest om kleine foutjes. "Er gaan veel dingen mis. Op dit moment zijn we als een peuter die naar een pistool kruipt."

"Mensen glijden er zo in: ze maken een account aan op een sociaal medium en voordat ze het weten vernederen ze andere mensen. Ze hebben het niet door, maar dit is een nieuwe werkelijkheid. Een paar jaar geleden bestond dit nog niet. We zijn ingehaald door deze technologie."

Twitteraars voelen zich zelf daarom ook vaak niet verantwoordelijk voor de schade die ze een vermeend onmens berokkenden. "De sneeuwvlok voelt zich niet verantwoordelijk voor de lawine", vat Ronson het samen.

Doorgeslagen

Hij geeft toe dat hij zelf ook wel eens meedeed. "Ik heb vernederd en ik ben vernederd." Zo wist Ronson iemand die op Twitter zijn identiteit gestolen had offline te krijgen door het verhaal aan de grote klok te hangen. Tevreden ontdekte hij dat een digitale menigte zich hard maakte voor zijn zaak.

"Natuurlijk zijn er goede toepassingen. Je kunt verkeerde ideeën of falende organisaties aanvallen. Er kan goed uit voortkomen. Neem de Oscar So White-campagne die je nu over Hollywood ziet. Daar wordt een systeem aangevallen dat moet veranderen. Dankzij sociale media hebben we die macht. Waar het fout gaat is als we iemand aanvallen die eigenlijk niets ergs fout heeft gedaan."

Ronson noemt bijvoorbeeld het geval van Nobelprijswinnaar Tim Hunt, die een ondoordachte grap maakte tijdens een conferentie. "Hij zei dat dat vrouwen in het laboratorium altijd meteen huilen als je kritiek levert. Hij werd ontslagen en verloor allerlei ereposities. En toen richtte iedereen zijn pijlen op de vrouw die het had aangekaart. Nu werd zij gepest. Allemaal om die grap."

"Het probleem is Twitter. Het is ontworpen om dingen viraal te laten gaan, door trending topics bijvoorbeeld. En dat gebeurt dan op conformistische wijze: iedereen is het ergens over eens. En als iets afwijkt, dan wordt die machine woest. De balans moet worden hersteld. Veel mensen vallen die persoon dan aan en iedereen feliciteert hen, waardoor het weer anderen opvalt en verder groeit."

Wat ook niet helpt is dat iedereen vastzit aan de 140 tekens van een boodschap. "Twitter heeft het constant fout, want er is geen ruimte voor context. Mensenlevens worden verwoest door dingen die verkeerd worden begrepen."

Als voorbeeld geeft Ronson het verhaal van een vrouw die haar 12-jarige neefje aanklaagde omdat hij haar arm had gebroken tijdens een al te enthousiaste knuffel. "Het was een hartverscheurend verhaal, want hij had ook nog eens net zijn moeder verloren. Ik las dat en was verbijsterd, net als iedereen."

"De volgende dag bleek het allemaal bullshit. De vrouw klaagde de verzekering aan die niet wilde uitbetalen. Maar om juridische redenen moest ze het verwoorden alsof ze het haar neefje kwalijk nam. Maar daar werd niet over gepraat op sociale media. Twitter vergeet het totaal."

Aardige mensen

Ronson hoopt dat door zijn verhaal de wellevendheid die we in ons dagelijks leven gewend zijn ook online gaat gelden. Haast niemand van ons zou zich immers in het dagelijks leven dergelijke uitlatingen over een onbekende permitteren. "We hebben het hier niet over de trollen, de boze misogyne pestkoppen. Dit zijn normale, aardige mensen. Het enige dat je kunt doen is de discussie aangaan. Twitteraars moeten beseffen dat mensen geen helden of schurken zijn. We zijn het allebei, een prachtige warboel."

Zelf heeft hij daarom besloten niet meer mee te doen aan digitale schandstraffen. In zijn boek vergelijkt hij het met de keuze om vegetariër te worden. Biefstuk vond hij lekker, maar hij kon het dierenleed niet negeren. Met krenktweets was het net zo. "Ik mis het wel een beetje, want het was leuk om te doen."

Jon Ronson - Dit is vernederend - Maven Publishing - ISBN: 978 94 9184 574 1