Mali op ramkoers met Europese anti-terreur-strijdkrachten

• Ernest Claassen

  redacteur Buitenland

Het einde lijkt in zicht voor de Europese militaire missie in Mali. Tientallen Europese landen strijden daar tegen jihadistische groeperingen, maar het nieuwe militaire regime van het Afrikaanse land ligt steeds meer dwars en lijkt liever in zee te gaan met Russische huurlingen.

De Fransen hebben nu nog veruit de grootste strijdmacht in Mali, zo'n 5000 man. Maar er zijn 53 militairen gesneuveld in de regio en nu willen ze zich geleidelijk terugtrekken. Het plan was dat andere Europese landen hun plaats grotendeels zouden overnemen, maar dat gaat moeizaam.

Dat blijkt bijvoorbeeld uit de behandeling die Deense troepen ten deel viel bij aankomst in het land. Zij hadden van Mali een "duidelijke uitnodiging" gekregen om troepen te leveren. Vorige week arriveerden 90 commando's en 15 militaire artsen in Mali. En toen kwam opeens het bericht dat ze er toch niet in mochten.

"De generaals die een coup hebben gepleegd stuurden een bericht dat we niet welkom zijn. Ze spelen een vuil politiek spel," zei de Deense minister Kofod van Buitenlandse Zaken gisteren. "Daarom hebben we besloten om onze soldaten terug naar huis te halen."

De huidige leider van het land, kolonel Assimi Goïta, kwam vorig jaar na een staatsgreep aan de macht. De Europese Unie en de buurlanden van Mali veroordelen de coup en eisen nieuwe verkiezingen.

Respect

Het was de bedoeling dat de Denen zich zouden aansluiten bij de zogeheten Takuba-missie, een nieuwe Europese troepenmacht die de Franse missie Barkhane moet vervangen. Na het terugsturen van de Denen hielden de vijftien betrokken landen vandaag spoedoverleg. Ze gaan de komende twee weken overleggen hoe de toekomstige contra-terrorisme-missie in de Sahelregio eruit moet gaan zien.

De Fransen reageren minder diplomatiek dan de Denen. Minister van Buitenlandse Zaken Le Drian noemde het gedrag van het regime onacceptabel. "Zo kunnen we niet verder, dit kan niet blijven doorgaan. De junta is onwettig".

Premier Diop van Mali noemt die opmerkingen "vol minachting" en eist respect. "De Franse houding moet veranderen. We kijken opnieuw naar meerdere militaire verdragen. Als die onze soevereiniteit schenden, zullen we om aanpassingen vragen."

De Franse militairen zijn in Mali zeer impopulair, vertelt Mali-deskundige Mirjam de Bruijn, hoogleraar Afrikanistiek aan de Universiteit Leiden. "Er is veel fake news. Veel mensen denken bijvoorbeeld dat de Fransen samenwerken met de jihadisten. De publieke kritiek van minister Le Drian voedt juist het anti-Franse sentiment. Ik denk dat we er heel dicht tegenaan zitten dat de Fransen het land worden uitgestuurd."

De coupplegers zijn bij een groot deel van de bevolking juist erg populair, vervolgt De Bruijn. "Goïta is nu de sterke man. Hij zegt dat er een einde moet komen aan de oprukkende jihad. Ze gaan er keihard in, van dik hout zaagt men planken. Maar ze geven weinig om mensenrechten en veel burgers worden het slachtoffer van de strijd. Er vallen iedere dag wel een paar doden en waarschijnlijk nog wel meer. Het is een ontzettend precaire situatie."

De nieuwe harde aanpak gaat de jihadisten niet stoppen, vreest De Bruijn. "Er is een palet aan verschillende groepen, waaronder IS en Al-Qaida. Het leidt alleen maar tot meer geweld, ik weet niet of dit gaat helpen."

Russische huurlingen in Timboektoe

Hoewel Mali het nog ontkent lijkt er geen twijfel meer dat nu ook eenheden van het Russische huurlingenbedrijf Wagner in het land zijn. Dat heeft volgens analisten innige banden met het Russische leger en het Kremlin.

Volgens de Franse krant Le Monde gaat het om ruim 300 man. Meerdere bronnen bevestigen dat ze inmiddels bij Timboektoe zijn gelegerd. Voor Zweden was dat twee weken geleden al reden om zijn troepen terug te halen uit Mali.

Mali-deskundige Mirjam de Bruijn zegt dat Wagner ook operaties heeft uitgevoerd langs de grens met Mauritanië en Burkina Faso."De bevolking in Mali is pro-Russisch en iedereen is anti-Frans", vervolgt De Bruijn. "Frankrijk heeft zich al teruggetrokken uit Timboektoe. In de volksmond hebben de Russen de rol van de Fransen overgenomen."

Vandaag klinkt er nog een serieuze waarschuwing uit Mali. In deze crisis met Frankrijk sluit het ministerie van Buitenlandse Zaken "niets uit". Een verzoek aan de Franse troepen om het land te verlaten "ligt op dit moment nog niet op tafel."