Eliane Lamper
redacteur Buitenland
Eliane Lamper
redacteur Buitenland
"Netanyahu leidt Israël naar een volgende ramp", kopte de kritische Israëlische krant Haaretz deze week in een commentaar. De premier zet de verhoudingen in het Midden-Oosten op scherp door kort achter elkaar twee liquidaties op buitenlands grondgebied uit te laten voeren, en dan houdt hij ook nog een staakt-het-vuren in Gaza tegen.
Israëlische veiligheidsfunctionarissen hebben aangedrongen om een deal met Hamas te sluiten en daarmee de gijzelaars vrij te krijgen, maar Netanyahu ligt persoonlijk dwars, meldde onder meer The Financial Times deze week op basis van bronnen binnen het veiligheidsapparaat. Zij willen dat Netanyahu de deal die nu op tafel ligt accepteert, maar de premier stelde nieuwe eisen.
Binnen de veiligheidsdiensten is het idee dat er geen betere deal te maken is en dat dit de kans is om de gijzelaars vrij te krijgen. Er zijn nog zeker honderd gijzelaars in Gaza, een derde van hen leeft niet meer. Een paar maanden geleden zei de Amerikaanse president Biden dat "het tijd was" voor Netanyahu om een deal te sluiten.
Einde premierschap
Het is een vaker gehoord verwijt in de afgelopen maanden: Netanyahu probeert de oorlog te rekken om zelf aan de macht te kunnen blijven. "Voor de legertop en de Amerikaanse regering is inmiddels wel duidelijk geworden dat Netanyahu zelf het grootste obstakel is voor een wapenstilstand", zegt Mairav Zonszein, conflictanalist en Israël-deskundige voor Crisis Group, een internationale denktank.
Een einde aan de oorlog in Gaza zou hoogstwaarschijnlijk ook het politieke einde betekenen voor Netanyahu. Zijn ultrarechtse bondgenoten, ministers Ben-Gvir en Smotrich, dreigen het kabinet te laten vallen als er een deal komt met Hamas. De premier is impopulair en de kans is klein dat hij bij nieuwe verkiezingen herkozen zal worden. Dan kunnen ook corruptiezaken die tegen hem lopen in een stroomversnelling komen.
De vrees is dat er naast een verwoestende oorlog in Gaza een regionale oorlog in het Midden-Oosten kan ontstaan. "Netanyahu escaleerde de situatie door deze twee liquidaties goed te keuren", zegt Zonszein vanuit Tel Aviv.
Twee weken geleden kwamen twaalf kinderen en jongeren om het leven toen een raket uit Libanon terechtkwam in het dorp Majdal Shams op de geannexeerde Golanhoogten, waarschijnlijk na een misrekening van Hezbollah. De slachtoffers waren druzen, die door de eenzijdige Israëlische annexatie gedwongen inwoners van het land werden.
Netanyahu greep de aanval aan om een wraakactie uit te voeren. Een paar dagen later werd de opperbevelhebber van Hezbollah, Fuad Sukr, vermoord in de Libanese hoofdstad Beirut. Na leider Hassan Nasrallah was hij de belangrijkste figuur binnen de gewapende groep.
Kort daarna werd politiek leider van Hamas en diplomatiek onderhandelaar Ismael Haniyeh geliquideerd in de Iraanse hoofdstad Teheran. Dat Haniyeh op de dodenlijst stond was geen verrassing, maar de locatie van de moordaanslag was dat wel.
"Daarmee neemt hij het risico dat er een regionale oorlog kan ontstaan", zegt Erwin van Veen, Midden-Oosten-analist bij Instituut Clingendael. "Iran en Hezbollah moeten hier wel op reageren."
'Oorlog als kans'
Onder de Israëlische bevolking is er veel kritiek op Netanyahu en zijn aanpak van de oorlog, tienduizenden mensen gingen al de straat op. Ook de veiligheidsdiensten en het leger zijn het niet eens met de premier, zegt conflictanalist Zonszein. "Maar zij hebben niet genoeg politieke macht om de situatie te veranderen. Netanyahu en defensieminister Gallant nemen de beslissingen. Op dit punt zijn we verlamd."
Intussen houden Netanyahu en zijn twee ultrarechtse ministers elkaar de hand boven het hoofd en steunen ze elkaar ook ideologisch, bijvoorbeeld bij de steeds verdere annexatie van de bezette Westelijke Jordaanoever.
"Ultrarechts is niet bang voor een grote oorlog", zegt Mateo Cohen, onderzoeker naar rechts gedachtegoed aan de Universiteit Leiden, gespecialiseerd in Israël. "Deze nationalistische politici zien oorlog als een kans om hun kracht als land te laten zien en hun grondgebied verder uit te breiden."
In een interview met Time Magazine dat gisteren verscheen, blijkt dat Netanyahu er nog steeds van overtuigd is dat hij de juiste persoon is om Israëls veiligheid te garanderen en door deze "existentiële oorlog" heen te loodsen.
Die kan nog jaren gaan duren als Netanyahu aanblijft, verwacht Cohen. "We zien nu de uitwerking van jarenlange radicalisering binnen de Israëlische politiek."
