Mr. Security nu oorlogspremier, maar 'Netanyahu is vertrouwen compleet verloren'

• Eliane Lamper

  redacteur Online

"Netanyahu is verantwoordelijk voor deze oorlog tussen Israël en Hamas", kopte de kritische Israëlische krant Haaretz een dag na de bloedige terreuraanval van Hamas. Een paar dagen later werd de premier door dezelfde krant in een vernietigende column een 'bendeleider' genoemd die niet kan aanblijven.

Onder de bevolking is de populariteit van Netanyahu naar een dieptepunt gedaald. Uit een recente peiling blijkt dat vier op de vijf Israëlische Joden Netanyahu en zijn regering verantwoordelijk houden voor de aanval van vorige week. Een meerderheid van hen wil dat Netanyahu weggaat als de oorlog uitgevochten is. Onder hen zijn er ook velen die voorheen zijn regering wel steunden.

Inwoners van Israël zijn woedend dat Mr. Security, zoals de premier vaak genoemd wordt, het land niet heeft kunnen beschermen tegen de grootste aanval op burgers in de geschiedenis van het land. Bij de terreuraanval van Hamas vorige week werden honderden Israëliërs in het zuiden van het land vermoord en ontvoerd.

In Tel Aviv voelen Israëliërs zich verenigd en klinkt grote kritiek op Netanyahu:

"De kritiek op Netanyahu is sinds vorige week alleen maar toegenomen", zegt Bart Wallet, hoogleraar Joodse geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. De hoogste legercommandant erkende deze week tekort geschoten te zijn, maar Netanyahu nam geen verantwoordelijkheid voor zijn politieke falen.

Het duurde een week voordat de premier de getroffen kibboetsen bezocht. "Hij staat de pers niet te woord en heeft niet gesproken met slachtoffers", zegt Noa Schonmann, Midden-Oostendeskundige en onderzoeker aan de Universiteit Leiden. "In commentaren en op sociale media is veel kritiek te lezen. Ook kiezers die hem eerst steunden zeggen: Bibi moet weg."

In de Israëlische politiek sluiten de gelederen zich en leidt Netanyahu met steun van de oppositie nu een oorlogskabinet. Deze regering van nationale eenheid zal zich bezighouden met de oorlog tegen Hamas in de Gazastrook. Oppositieleider en voormalig premier Lapid steunt de oorlog die gevoerd wordt, maar wil niet meewerken met de 'extremisten' in het oorlogskabinet.

Daarmee doelt hij op Ben Gvir, de minister van Nationale Veiligheid, en Smotrich, minister van Financiën. Zij staan bekend als radicaalrechts en ultranationalistisch. Lapid noemde de aanval een "onvergeeflijke fout" en zei dat de politici die "dit gestart zijn het niet kunnen repareren". Maar Netanyahu weigerde zijn extreemrechtse coalitiepartners de deur te wijzen.

Volgens critici was de regering de afgelopen tijd alleen maar bezig om zijn eigen positie veilig te stellen. Ook waren ze druk om illegale kolonisten in de Westelijke Jordaanoever te beschermen, wat ten koste ging van de veiligheid in andere delen van het land. Onder Israëliërs was al veel kritiek op het beleid van de regering om de rechtsstaat naar zijn hand te zetten. Maandenlang werden grootschalige protesten gevoerd.

"Het land is verdeeld tot op het bot", zegt Wallet. "Over de democratie, de positie van minderheden en of het een seculiere of religieuze staat zou moeten zijn." Die verdeeldheid maakt nu plaats voor eenheid onder de bevolking. "Nu is iedereen in de ban van de oorlog."

'Vele politieke levens'

In Israël heerst een sterk gevoel dat dit misschien het kwetsbaarste moment is in het bestaan van het land. "Er is geen twijfel over dat Israëliërs deze oorlog tegen Hamas steunen", zegt Schonmann. "De schok is nog steeds groot. De vijand houdt hun mensen gegijzeld." Ook is er angst dat het land mogelijk opnieuw aangevallen zal worden, bijvoorbeeld door Hezbollah vanuit Libanon.

Of Netanyahu op termijn politiek verantwoordelijk gehouden wordt en het veld moet ruimen, is de grote vraag. De langstzittende premier heeft zich in de afgelopen jaren al meermaals opnieuw uitgevonden en bleef ondanks grote schandalen terugkeren.

"Hij heeft een grote politieke trukendoos", zegt Wallet. "Netanyahu is iemand met vele politieke levens."