Voorzitter staatscommissie racisme over slavernij-excuses: 'Ruis op de lijn'

Joyce Sylvester heeft met verbazing kennisgenomen van de kritiek van Surinaamse belangenorganisaties op de geplande slavernij-excuses van het kabinet. In het televisieprogramma Buitenhof zei de voorzitter van de Staatscommissie tegen Discriminatie en Racisme dat ze had verwacht dat het kabinet de plannen beter met de betrokkenen had afgestemd. "Ik vind het verbijsterend."

Ze hoopt dat Nederland snel contact legt met de critici en de komende tijd nog eens met hen in gesprek gaat. "Dit signaal uit Suriname moeten we serieus nemen. We kunnen ons niet permitteren dat deze verzoeningspoging uitloopt op een disaster."

Kritiek

Vrijdag werd duidelijk dat het kabinet van plan is om op maandag 19 december op acht plekken wereldwijd excuses te maken voor het Nederlandse slavernijverleden. Zeven leden van het kabinet doen dat in Suriname en het Caribische deel van het Koninkrijk, meldden bronnen aan de NOS. Premier Rutte houdt in Nederland een toespraak, waarin hij namens de Nederlandse Staat spijt zal betuigen.

Surinaamse belangenorganisaties zijn kritisch over dat voornemen. Zo vinden ze dat niet bewindspersonen de excuses in Suriname en het Caribische deel van het Koninkrijk moeten aanbieden, maar dat koning Willem-Alexander of premier Rutte daarvoor verantwoordelijk moeten zijn.

Bovendien moeten de excuses volgens hen niet op 19 december worden gemaakt, maar op 1 juli 2023, als het 160 jaar geleden is dat de slavernij werd afgeschaft en 150 jaar geleden dat tot slaaf gemaakte mensen in Suriname daadwerkelijk vrij werden.

NOS op 3 maakte een video over het slavernijverleden en het 'excuus-dilemma':

"We lopen nu het risico dat de excuses niet worden geaccepteerd, omdat we daar in Suriname niet klaar voor zijn", zei Armand Zunder gisteravond in het NOS-radioprogramma Met het oog op morgen. De voorzitter van de Nationale Reparatie Commissie Suriname (NRCS) vindt dat Nederland te haastig te werk gaat. Ook hekelt hij het feit dat minister Weerwind, zelf een nazaat van totslaafgemaakten, de excuses zal aanbieden op een reis naar Paramaribo die al gepland was.

De Surinaamse ambassadeur in Nederland zegt dat de regering in Paramaribo nog niet officieel op de hoogte is gesteld van het excusesplan. Pas als dat is gebeurd, zal de regering formeel reageren. "Uiteraard is dit een belangrijke ontwikkeling en van historisch belang, en worden derhalve de ontwikkelingen ter zake op de voet gevolgd", zegt de ambassadeur in een verklaring.

Ruis op de lijn

Commissievoorzitter Sylvester vindt het opmerkelijk dat het kabinet de toon en inhoud van de excuses niet lijkt te hebben afgestemd met partijen in Suriname. "Er is onlangs een reis naar Suriname geweest: Rutte is er geweest en een delegatie Kamerleden. Je zou denken dat zo'n belangrijke datum, 19 december, dan met elkaar wordt afgestemd en dat er ook afspraken zijn gemaakt over de inhoud van de boodschap."

Er is "ruis op de lijn", zegt ze, en het is van belang om die uit de weg te ruimen. Sylvester zei verder dat ze het niet zo gek vindt dat er op 19 december meerdere ministers naar Suriname en het Caribische deel van het Koninkrijk worden gestuurd. "Je kunt de minister-president niet delen."

Wel zou ze het passend vinden als koning Willem-Alexander vervolgens op de symbolische datum 1 juli 2023 ook met excuses komt, "als instituut". "Dat zal veel verzoening brengen."

'Trek koning niet in politiek debat'

Hoewel het kabinet nog niet officieel heeft bevestigd dat het op 19 december excuses zal aanbieden voor het Nederlandse slavernijverleden, zei premier Rutte vrijdagmiddag desgevraagd dat er op die datum wel "iets" staat te gebeuren. Over de rol van de koning bij eventuele excuses zei hij dat dat "staatsrechtelijk kwetsbaar" is, "omdat de koning symbool is van de eenheid van dit land, die wil je niet in het politieke debat trekken".

Toch leek Rutte niet helemaal uit te sluiten dat Willem-Alexander zich op een later moment zal uitspreken over het slavernijverleden, maar heel duidelijk was de premier daar niet over. "U heeft de koning daar dingen over horen zeggen in de Troonrede. Dus ga er vanuit dat als er iets gebeurt op 19 december, dat ik dat zelf doe, maar dat doe ik dan namens de regering, dus koning plus ministers. En uiteraard zal de koning ook daarna weer gebruik maken van momenten waarop hij zich uit, om daar ook weer, laten we zeggen, naar te refereren."

Overigens moet het kabinet ook nog met een officiële reactie komen op het rapport van het Adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden, dat vorig jaar stelde dat de Nederlandse Staat zijn excuses moet aanbieden voor het slavernijverleden. Minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken zei vrijdag tegen NRC dat dat op 19 december gebeurt, maar wilde verder niets kwijt over de inhoud.