Parlementaire enquête: 'Gaswinning heel lang sprookje, maar wel met slecht einde'
Achteraf had directeur Bart van de Leemput van de NAM "een lange lijst" met zaken anders en beter moeten doen. Dat erkende hij in zijn verhoor voor de parlementaire Enquête naar de gaswinning in Groningen. Tegelijk verwees hij ook geregeld naar de aandeelhouders Shell en ExxonMobil, die het uiteindelijk samen met het Rijk voor het zeggen hadden.
Tijdens de enquête wordt geprobeerd te ontrafelen wie wanneer en waar verantwoordelijk voor was. Zowel in de politiek als in Groningen is al jarenlang forse kritiek op de publiek-private samenwerking die in de jaren 60 was opgetuigd met oog op de gaswinning. Vooral omdat geregeld onduidelijk is wie waar zeggenschap over had.
Tijdens het verhoor benadrukte Van de Leemput dat niet hij bepaalde hoeveel gas er werd gewonnen, maar aandeelhouders Shell en Exxon en de Nederlandse Staat. Wel was de NAM er lang van overtuigd dat het geen zin had om de gasproductie te verlagen. Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) wilde dat wel in 2013, omdat de bevingen te gevaarlijk werden. Maar, stelde de enquêtecommissie vast, de NAM lobbyde actief in de politiek om veel gas te mogen blijven winnen.
Tijdens het verhoor van oud-topman Jan de Jong van het SodM gisteren werd duidelijk dat deze inspectiedienst destijds het gevoel had niet serieus te worden genomen. Het ministerie van Economische Zaken en de NAM hadden volgens De Jong regelmatig contact, achter de rug van het Staatstoezicht om.
De Jong zei dat wantrouwen was ontstaan omdat beleid en toezicht tegenover elkaar stonden:
Toch waren SodM en de NAM het eind 2012 op een aantal hoofdpunten eens, bijvoorbeeld dat de aardbevingen zwaarder konden worden dan 3,9 op de schaal van Richter. Van de Leemput zegt het SodM "dankbaar" te zijn, dat de NAM hiervoor gewaarschuwd werd en hij noemde Jan de Jong en het SodM "uitstekende toezichthouders". Maar op het cruciale punt van minder gaswinnen konden de partijen elkaar niet vinden.
Volgens de NAM zou hetzelfde aantal bevingen toch wel plaatsvinden, ook bij een productiebeperking, maar dan uitgesmeerd over een langere tijd. Op de vraag van de commissie dat daarmee dan wel tijd had kunnen worden 'gekocht' om huizen te kunnen versterken, zei Van de Leemput dat daar niet voor gekozen is. Wat hem betreft had dit alleen 'schijnveiligheid' opgeleverd.
Maakbaar probleem
Op de vraag of juist door meer gas winnen in plaats van minder, dus ook het risico op zwaardere bevingen in de tijd naar voren werd gehaald, antwoordde hij bevestigend. Er werd in 2013 daadwerkelijk fors meer gas gewonnen en er waren ook veel meer bevingen. Van de Leemput concludeerde dat hij onterecht heeft gedacht dat er sprake was van een "maakbaar probleem". Een probleem dat opgelost kon worden door de schade te herstellen en huizen te versterken.
In het verhoor dat volgde, met Stan Dessens, ging het vooral over wie het bij het Groningse gas voor het zeggen had. Dessens vervulde belangrijke functies in het zogenoemde Gasgebouw, de publiek-private samenwerking van het Rijk met 'de olies'. De gesprekken met de oliemaatschappijen Shell en ExxonMobil (de eigenaren van het gas in Groningen) noemde Dessens "spannend en pittig".
Tegelijk ging het om een kleine kring van mensen, die jaar in jaar uit samenwerkte, zich geregeld in hetzelfde Friese hotel terugtrok (hotel Lauswolt) en daar besluiten nam. Zo kreeg Dessens zonder sollicitatie een baan via de oud-ceo van Gasterra Gertjan Lankhorst. Op zijn beurt regelde Dessens weer een volgende functie voor Lankhorst, ook zonder sollicitatieprocedure.
Sprookje
De commissie besprak ook de hoge gasproductie in 2013, na het SodM-advies om de gaswinning juist snel te laten dalen. Volgens Dessens lag de verantwoordelijkheid daarvoor bij het ministerie van Economische Zaken. Dessens vindt terugkijkend zijn belangrijkste tekortkoming dat hij de gevoelens van onveiligheid in Groningen heeft onderschat. "Het was heel lang een sprookje", zei hij, waarbij het gas Nederland grote voordelen heeft gebracht. "Maar het werd een sprookje met een slecht einde."
Boelo en Annemarie zijn de eigenaren van een monumentaal huis in het Groningse Drieborg, dat veel schade heeft. Als statement, omdat ze geen schadevergoeding krijgen, hebben ze het pand roze geverfd:
