Er is tot nu toe veel te weinig aandacht voor het gevoel van onveiligheid dat Groningers hebben, en de schade die dat oplevert voor hun gezondheid. Het wordt afgedaan als iets wat tussen de oren zit, maar het is een reëel probleem. Dat zei Tom Postmes, hoogleraar Sociale Psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, in zijn verhoor door de parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning. Gedupeerde Annemarie Heite beaamde dat de situatie voor de Groningers heel ingrijpend is.
Uit onderzoek van Postmes en zijn collega's kwam jaren geleden al naar voren dat Groningers met meervoudige schade aan hun woningen twee keer zo vaak als normaal gezondheidsklachten hebben. Een paar weken geleden zei hij dat stress in het aardbevingsgebied mogelijk zelfs leidt tot zestien sterfgevallen per jaar. Postmes zei dat in de podcast Gronings gas: gewonnen of verloren van NOS en NPO Radio 1.
Maar de angst en daaraan gerelateerde gezondheidsklachten worden bij de besluitvorming in Den Haag en bij bijvoorbeeld de NAM (Nederlandse Aardolie Maatschappij) gezien als onmeetbaar en subjectief. Volgens Postmes zijn de mensen die de besluiten moeten nemen er "blind" voor. "Ze willen harde cijfers."
'Urgent probleem'
"Technische adviezen worden bijna heilig verklaard", zei de hoogleraar. Terwijl er met adviezen als "vraag eens aan de Groninger om te vertellen wat er allemaal is gebeurd" tot zijn grote frustratie niets werd gedaan. Wel werd hem bij gelegenheid gevraagd of hij "niet wat concretere aanbevelingen" kon doen en of hij geen onderscheid kon maken tussen fysieke klachten en "wat mensen zich in de kop haalden".
Volgens Postmes worden de problemen in Groningen tot nu toe veel te zakelijk benaderd. "Dan wordt er gekeken: heeft u stutten in de woonkamer staan? Dan is het veiligheidsprobleem opgelost." Wat dat verder met de bewoners doet, wordt buiten beschouwing gelaten, terwijl dat volgens hem "groot, urgent en ernstig" is. "Er gelden objectieve normen voor een subjectief gevoel van veiligheid."
Het systeem versus de mens, het beleid versus de uitvoering; het verhoudt zich niet tot elkaar.
Na Postmes hoorde de commissie vanmiddag een gedupeerde, Annemarie Heite. Zij denkt er net zo over als Postmes: de overheid, de NAM en de wetenschappers die technische rapporten schrijven over de aardbevingen en de schade "verhouden zich op geen enkele manier tot de mensen aan de keukentafel. Het lijkt wel alsof ze uit een ander universum komen", zei ze. "Ze hebben niet in de gaten dat er tegenover hen iemand zit die totaal kapot gaat. Ik heb het ervaren als totaal onverschillig, ook voor wat het met mensen doet. Het systeem versus de mens, het beleid versus de uitvoering; het verhoudt zich niet tot elkaar."
Op de vraag wat het precies met de mensen in Groningen doet, zei ze: "Ik zie om me heen en op sociale media dat mensen steeds bozer worden. Ze worden steeds wanhopiger, steeds machtelozer en steeds verdrietiger. Ook voor mijzelf is er een leven voor en een leven na de aardbevingen. Waar mensen totaal ziek van worden, is dat ze geen perspectief meer hebben en geen controle meer hebben over hun leven. Het gaat onder je huid zitten en je gaat alles relateren aan dit, aan wat je hebt meegemaakt. Machteloosheid en gebrek aan vertrouwen is heel ingrijpend."
De openbare verhoren van vandaag waren de laatste voor het zomerreces. In deze eerste week zijn onder anderen gehoord: Pieter Dekker, oud-topman van Shell, Annemarie Jorritsma, oud-minister van Economische Zaken en deskundigen van overheidstoezichthouder SodM (Staatstoezicht op de Mijnen).
Tussen 29 augustus en 14 oktober zijn de overige openbare verhoren. In totaal zijn zeventig getuigen en deskundigen opgeroepen.
