Ongepaste opmerkingen, ongewenste aanrakingen, een algeheel gevoel van onveiligheid: de beschuldigingen aan het adres van de makers van The Voice of Holland zijn niet van de lucht. En dan moet de betreffende aflevering van het BNNVARA-programma BOOS, dat de zaak aan het rollen heeft gebracht, nog worden uitgezonden. Die komt vanmiddag online.
De programmamakers van The Voice hebben inmiddels een onafhankelijk onderzoek aangekondigd naar de aantijgingen en roepen slachtoffers op zich te melden. Ook vanuit de politiek klinkt die oproep: staatssecretaris Uslu (Cultuur en Media) hoopt dat slachtoffers aangifte doen. Minister Yesilgöz (Justitie) liet zich deze week in soortgelijke bewoordingen uit. "Doe alsjeblieft aangifte, want dan kunnen de politie en het OM een onderzoek starten."
Dat roept de vraag op hoe kansrijk zo'n aangifte is. Zo zijn ongepaste seksueel getinte opmerkingen aanstootgevend, maar op zichzelf niet strafbaar, zegt advocaat Floor Oehlen, die gespecialiseerd is in slachtofferzaken. Als voorbeeld wijst ze op het verhaal van oud-The Voice-deelnemer Kirsten Berkx, die deze week in de talkshow Beau vertelde over een opmerking van bandleider Jeroen Rietbergen. Hij zou tegen haar hebben gezegd dat ze een "geil broekje" aan had, wat ze als zeer ongepast had ervaren.
"Over zo'n opmerking over een broek kun je moreel van alles vinden, maar het is geen strafbaar feit", zegt Oehlen. Toch heeft het volgens haar zin om dit soort dingen te melden bij de politie. "Je doet dan niet meteen aangifte, maar een melding kan ook zinvol zijn omdat het een beeld schetst van de sfeer. Zo'n verhaal kan dan als steunbewijs dienen of bijdragen aan de overtuiging bij een aangifte van iemand anders."
In deze video, die we dinsdag maakten, vind je een overzicht van wat er de afgelopen week is gebeurd. Gisteren kwamen daar nog een aangifte tegen Jeroen Rietbergen en een tweede aangifte tegen The Voice-coach Ali B bij:
In het strafrecht kan een voorval worden beschouwd als aanranding wanneer iemand door (bedreiging met) geweld "of een andere feitelijkheid" wordt gedwongen tot "het plegen of dulden van ontuchtige handelingen". Juridisch is dat een lastige kwestie, zegt Oehlen, want wat precies onder 'een andere feitelijkheid' wordt verstaan ligt aan de invulling van de rechter.
"In ieder geval heeft jurisprudentie opgeleverd dat ook 'het onverhoedse' als aanranding kan worden opgevat. Dus bijvoorbeeld als iemand je op je billen slaat of je bij je borsten betast als je dat niet had verwacht."
Oehlen benadrukt dat veel slachtoffers van seksueel wangedrag niet meteen aan de bel durven trekken, vooral uit schaamte. "En ze zoeken de oorzaak vaak bij zichzelf, denken dat zij iets fout hebben gedaan. Als ze dan toch een melding of aangifte doen, horen ze soms dat de politie er niets mee kan, bijvoorbeeld omdat andere zaken prioriteit hebben. Of ze krijgen te horen dat het 'maar een aanraking' is."
Volgens Oehlen kan een melding of aangifte een andere lading krijgen als er meer meldingen over dezelfde situatie binnenkomen. "Of als de melding gaat over iemand met een bepaalde functie, zoals wanneer er een afhankelijkheidsrelatie bestaat tussen die persoon en het slachtoffer. Dat kan een verzwarend effect hebben."
Zo'n afhankelijkheidsrelatie was er in ieder geval bij The Voice of Holland, zegt Marjan Olfers, hoogleraar aan de VU en directeur van onderzoeks- en adviesbureau Verinorm voor sociale veiligheid. Olfers deed vorig jaar onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag in de gymsport en is onlangs begonnen aan een soortgelijk onderzoek in de danswereld.
"Er zijn veel risicofactoren bij The Voice", zegt ze. "Deelnemers kijken enorm op tegen bepaalde sleutelfiguren in het vakgebied. Zij willen heel graag doorbreken, de ander heeft een enorme machtspositie. Die combinatie kan een voedingsbodem zijn voor ongewenst gedrag."
Volgens Olfers moeten de aantijgingen aan het adres van de talentenshow grondig worden onderzocht door een onafhankelijke partij. "Alles staat of valt uiteindelijk met een goede bedrijfscultuur", zegt ze. "Hoe ga je met elkaar om, wat accepteer je wel en niet? Er kan van alles geregeld zijn, zoals vertrouwenspersonen en gedragsregels, maar dat is allemaal juristerij. Het gaat erom dat je die regels met elkaar maakt, dat je met elkaar bedenkt: hoe willen we dat de omgangsvormen zijn?"
