VVD-leider en demissionair premier Rutte is gisteren in de Tweede Kamer zonnekoning genoemd, arrogant en een leugenaar. Hij zou twaalf politieke messen in zijn rug hebben, gefileerd zijn, ongeschikt zijn als premier. Hij overleefde ternauwernood een motie van wantrouwen.
Maar aan het eind van de dag zijn alleen de nieuwe verkenners gesneuveld. En alles wijst erop dat Rutte gewoon mag blijven denken aan een vierde kabinet dat zijn naam draagt.
Hij gaat zelf alles doen om vertrouwen terug te winnen, zei Rutte vannacht:
Zeker, hij had wel degelijk iets gezegd over CDA-Kamerlid Omtzigt tegen de verkenners (niet 'functie elders", wel 'minister maken'). Terwijl hij een week had volgehouden dat hij dat niet had gedaan. Toen hij gisterochtend hoorde dat hij toch had gesproken over Omtzigt, had hij het zich "achteraf verkeerd herinnerd". Maar niet expres, dus "niet gelogen".
Het leidde tot allerlei stevige diskwalificaties van oppositiepartijen waarvan je het verwacht. Daarbij ging het onder meer over het feit dat Rutte toch wel vaak last heeft van een haperend geheugen.
Patroon van vergeetachtigheid
Ook partijen die dichter bij de VVD staan wat betreft de huidige en een mogelijke volgende coalitie waren kritisch. Bijvoorbeeld formatie-genoot D66. "Een patroon van vergeetachtigheid", dichtte partijleider Kaag Rutte op enig moment toe. Ook Ruttes formatiefavoriet CDA was hard. Partijleider Hoekstra sprak van een "totale rotzooi" en nam het meermaals op voor "onze Omtzigt".
Het is een kwestie van vertrouwen, zei Rutte tijdens het debat:
Lange tijd leek Rutte alleen te staan in het debat, meer alleen dan ooit in de afgelopen tien-en-een-half jaar dat hij premier was. Maar toch gaven de partijen die cruciaal kunnen zijn bij de formatie - de genoemde CDA en D66, maar ook de ChristenUnie - openingen voor Rutte om het vertrouwen terug te winnen.
Dat heeft ermee te maken dat Rutte zijn hele politieke hebben en houwen erin gooide. Hij hield urenlang vol dat hij niet had gelogen, dat hij geen enkele reden had om het kritische Kamerlid Omtzigt kwijt te willen en werd naarmate het debat vorderde steeds feller, tot en met op het katheder slaan om zijn woorden kracht bij te zetten.
Het heeft er ook mee te maken dat je moeilijk om de VVD heen kan. Lijsttrekker Rutte kreeg twee weken geleden net geen twee miljoen stemmen, verreweg de meeste van alle verkiesbare kandidaten. Zijn partij heeft bij die verkiezingen ook met afstand de meeste zetels gekregen. Dat maakt een coalitie zonder de VVD wel heel complex.
En over nieuwe verkiezingen, zoals PVV-leider Wilders opperde, hoor je bij andere partijen niets. Al is het maar omdat we ons in een crisis bevinden. Dat heeft Ruttes hachje misschien wel gered, want partijen hebben zich de vraag gesteld of wat hij heeft gedaan erg genoeg is om het land midden in de coronacrisis ook nog in een politieke crisis te storten.
Nee dus, bleek het antwoord. Wat weer de volgende vraag opwierp: hoe nu verder? Daarover wil politiek Den Haag zich tijdens de paasdagen bezinnen. Maar te horen was vandaag al wel dat de volgende verkenner wat meer afstand moet hebben van de politiek en vooral moet werken aan herstel van vertrouwen. Samen met Rutte dus.
