Tijdlijn: hoe zichtbare notities van Ollongren leidden tot crisis voor Rutte

Precies een week geleden begint met een positieve coronatest van verkenner Kajsa Ollongren (D66) een Haags schouwspel, waarin de gebeurtenissen elkaar snel opvolgen. Een overzicht van de politieke ontwikkelingen sinds die ochtend, waarover nu een verhit debat gevoerd wordt:

Donderdag 25 maart, 9.00 uur

Ollongren is op het Binnenhof voor verkennende gesprekken met partijleiders Rutte (VVD) en Kaag (D66), die ze samen met medeverkenner Annemarie Jorritsma (VVD) zal voeren. Voor aanvang krijgt Ollongren te horen dat ze positief getest is op het coronavirus. De gesprekken worden geannuleerd en Ollongren vertrekt rond 09.00 uur gehaast van het Binnenhof. Op weg naar haar dienstauto wordt ze vastgelegd door een fotograaf van het ANP. Op die foto's is zichtbaar wat er op de papieren staat die Ollongren onder haar arm geklemd heeft.

12.00 uur

Media berichten over de foto's en de aantekeningen van verkenner Ollongren. "Linkse partijen hielden elkaar niet echt vast", staat op de papieren, net als "meerderheid Eerste Kamer voor niemand een must" en iets over de onderhandelingsstijl van CDA-leider Wopke Hoekstra. Het meest opvallend is het punt "positie Omtzigt, functie elders".

Hoekstra reageert al snel op Twitter en zegt dat de genoemde onderwerpen niet met hem besproken zijn. Ook andere fractieleiders reageren verontwaardigd op de suggestie dat kritisch Tweede Kamerlid Omtzigt een andere functie zou moeten krijgen.

13.00 uur

Niet lang na het uitlekken van de aantekeningen besluiten Ollongren en Jorritsma op te stappen als verkenners. Ze vinden dat ze hun werk niet meer onbevangen en onbevooroordeeld kunnen doen. De verkenners benadrukken dat de notities geen directe weergave zijn van de al gevoerde gesprekken met partijleiders.

15.00 uur

In allerijl worden twee nieuwe verkenners aangesteld: Tamara van Ark (VVD) en Wouter Koolmees (D66). Volgens Kamervoorzitter Arib verdient de hele gang van zaken "geen schoonheidsprijs". Ze spreekt van een vervelende dag, "maar we moeten gewoon verder".

Laat op de avond:

VVD-leider Mark Rutte en D66-leider Sigrid Kaag ontkennen in hun formatiegesprek iets te hebben gezegd over CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. Dat zegt Rutte voor de camera van de NOS. "Wij hebben in ieder geval het niet gehad over Pieter Omtzigt." Ollongren hoeft volgens Rutte geen uitleg te komen geven in de Tweede Kamer over de notities. "Ze is nu gestopt als verkenner. De opdracht ligt nu bij nieuwe verkenners. Niemand gaat hier uitleg over geven."

Vrijdag 26 maart

D66-verkenner Wouter Koolmees probeert aan het eind van de middag de pers uitleg te geven over het uitgelekte A4'tje met agendapunten voor de formatie. Het was een "interne notitie" van zijn voorgangers Ollongren en Jorritsma, niet gebaseerd op gesprekken met de zeventien lijsttrekkers. "Er is gebruikgemaakt van allerlei bronnen krantenberichten en talkshows." Van Ark vult aan: "Ze hebben zich gebaseerd op dingen die ze hebben gezien en gevoeld." Maar op vervolgvragen van de pers moeten de nieuwe verkenners de antwoorden schuldig blijven.

Maandag 29 maart, 14.30 uur

Ollongren en Jorritsma nemen de volledige schuld op zich voor het geblunder met de voorbereidende aantekeningen voor de formatie. "Er zijn slechts twee mensen verantwoordelijk voor het bestaan en de inhoud van het memo, en dat zijn wij, ondertekenaars van deze brief", schrijven de twee oud-verkenners. Ze benadrukken dat geen van de fractieleiders over Omtzigt gesproken is.

De oud-verkenners noemen de gang van zaken "zeer ongepast" en schrijven dat dit niet had mogen gebeuren. Ze zijn bereid om tekst en uitleg te komen geven aan de Tweede Kamer.

17.00 uur

Oppositiepartijen in de Tweede Kamer zijn niet tevreden met de verklaring van de opgestapte verkenners Jorritsma en Ollongren, voor de blunder met de notities voor de kabinetsformatie. Met name omdat nog steeds onduidelijk is waarom er tijdens de verkenningsfase is gesproken over een gekozen Kamerlid, en door wie.

Woensdag 31 maart, 14.30 uur

CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt hoopt dat in het debat wordt opgehelderd wie heeft geschreven 'positie Omtzigt, functie elders'. "Deze notitie is niet geschreven, iemand heeft 'm geschreven. Er is hier geen spooktypemachine."

15.00 uur

De Tweede Kamer wil debatteren over de mislukte verkenning. Jorritsma en Ollongren sturen een stapel notities. Maar volgens de Kamer zijn de stukken niet compleet en moeten ook gespreksverslagen openbaar worden. De nieuwe verkenners (Koolmees en Van Ark) krijgen van Kamervoorzitter Arib de taak om alsnog alle documenten openbaar te maken die zij hebben.

Rutte waarschuwt voor de gevolgen van het openbaar maken. Er kunnen persoonlijke opmerkingen in staan over andere Kamerleden en dat kan de onderlinge verhoudingen op scherp zetten. Hij doet het voorstel om alleen zijn eigen gespreksverslag openbaar te laten maken, maar daar gaat de meerderheid niet in mee.

18.30 uur

De Tweede Kamer gaat pas donderdag debatteren over de ontspoorde verkenning van Jorritsma (VVD) en Ollongren (D66). Verkenners Koolmees en Van Ark krijgen het niet voor elkaar om alle stukken rond 19.00 uur naar de Kamer te sturen.

22.15 uur

Ollongren wordt door de nieuwe verkenners ingelicht dat Omtzigt wel degelijk voorkomt in de stukken van de verkenners: in het gesprek met Rutte is zijn naam gevallen. Het lukt de nieuwe verkenners niet Jorritsma te bereiken, die heeft haar telefoon op niet storen staan. Besloten wordt er daarom pas de volgende dag verder over te praten.

Donderdag 1 april

07.30 uur

Premier Rutte krijgt rond deze tijd "via via" te horen dat hij het over Omtzigt heeft gehad, meldt hij enkele uren later in de Kamer. Van wie hij die informatie heeft, wil hij niet zeggen. Ollongren laat het parlement later weten geen contact met de VVD-leider te hebben gehad, ook Van Ark en Koolmees zullen dat ontkennen in de Kamer.

09.00 uur

Vanaf dit tijdstip krijgen de fractievoorzitters een uur om de aantekeningen over hun gesprek met de verkenners in te zien. Het gaat om foto's die gemaakt zijn van handgeschreven aantekeningen, om gespreksverslagen en om ambtelijke stukken. Slechts één persoon maakt gebruik van de mogelijkheid om iets aan te passen in het verslag, BBB'er Van der Plas.

11.30 uur

De verkenners sturen de stukken naar de Kamer. Pas enkele uren later horen de Kamerleden dat Rutte op dat moment al kennis heeft genomen van het brisante zinnetje dat erin te lezen valt: "Je moet wat met Omtzigt: minister maken."

21.30 uur

Ollongren legt in de Kamer uit dat op basis van de suggestie van Rutte een ambtenaar de zinsnede over de positie van Omtzigt heeft opgenomen in de stukken die op 24 maart besproken zouden worden. Ze benadrukt dat het stuk nog niet behandeld was op het moment dat ze gehaast het gesprek verliet, en dat als het document wel aan de orde was gekomen, zij het ongepast had gevonden dit soort personele kwesties als verkenner te bespreken. Ze biedt Omtzigt daarom excuses aan.

Ollongren, Jorristma en Rutte blijven erbij dat er geen plannen waren Omtzigt weg te promoveren uit de Haagse politiek. Ook houden ze alle drie vol dat het onderwerp zo terloops ter sprake kwam dat ze het allemaal in eerste instantie waren vergeten. Het onderwerp komt ook niet voor in de aantekeningen van Ollongren en Jorritsma zelf. Omdat ze inmiddels uit functie waren, beschikten de oud-verkenners niet meer over de notulen van ambtenaren toen ze hun brief opstelden.

Vrijdag 2 april (vandaag)

02.45 uur

De voltallige oppositie zegt het vertrouwen op in premier Rutte, maar doordat de coalitiepartijen achter hem blijven staan, overleeft Rutte de stemming nipt.

03.00 uur

De Kamer stemt over een motie van afkeuring die D66 en CDA hebben ingebracht. Alleen Ruttes eigen VVD stemt hier tegen. "Ik zou er mijn conclusies aan verbinden", waarschuwt Kaag, maar Rutte vindt dat hij verder kan als premier. "Ik zou hier niet staan als ik zelf niet overtuigd was van mijn visie op de gang van zaken", zegt Rutte na afloop van het debat. Rutte zei zijn "stinkende best" te gaan doen om het vertrouwen terug te winnen en acht zichzelf nog altijd geloofwaardig, "anders zou ik het niet doen".

De Kamer kiest er wel voor een nieuwe verkenner aan te stellen, iemand met meer afstand tot de dagelijkse politiek. Wie dat gaat worden is nog niet bekend.