Rutte in het nauw, vertrouwensvraag hangt boven debat
Demissionair premier en VVD-leider Rutte heeft naar eer en geweten de pers te woord gestaan, zei hij bij de start van het Kamerdebat over de mislukte verkenning. Rutte verklaarde vorige week tegen de NOS dat hij in een gesprek met de verkenners niet over CDA-Kamerlid Omtzigt heeft gesproken. Rutte erkende dat dat een fout was.
"Ik heb me dat achteraf verkeerd herinnerd en ik betreur dat zeer", aldus de premier vandaag. Hij ontkent dat hij heeft gelogen.
Vanochtend kwam uit de vrijgegeven formatiestukken naar voren dat Rutte tegenover de verkenners heeft geopperd Omtzigt minister te maken.
PVV-leider Wilders vindt dat VVD-voorman Rutte "keihard" heeft gelogen en dat hij moet opstappen. Meteen in het begin van het debat over de formatie diende hij een motie van wantrouwen tegen Rutte in.
Ongeloofwaardig
Ook anderen vinden de verdediging van Rutte ongeloofwaardig, mede omdat hij vaker in debatten heeft gezegd dat hij dingen achteraf niet meer weet. D66-leider Kaag wilde weten of Rutte zich niet heeft afgevraagd of hij het met de verkenner over Omtzigt heeft gehad.
Kaag zei dat er schade is ontstaan en sprak over een "patroon van vergeetachtigheid" PvdA-leider Ploumen vindt dat de VVD-voorman zich gedraagt als een zonnekoning.
Rutte herhaalde dat hij een verkeerde herinnering heeft aan het gesprek met de verkenners, maar volgens hem is wat in de tekst staat "precies hoe de VVD erin zit". Hij voegde eraan toe dat de VVD geen opvatting heeft over wat Omtzigt moet gaan doen na de verkiezingen.
Wel met Hoekstra gepraat over Omtzigt
Hij erkende wel dat hij nog voor zijn gesprek met de verkenners met CDA-leider Hoekstra over een mogelijke ministerspost voor Omtzigt in een toekomstig kabinet heeft gesproken. "Ik heb tegen Hoekstra gezegd dat de VVD geen bezwaar heeft tegen Omtzigt als minister, als dat de wens van het CDA zou zijn. De enige verklaring die ik heb is dat dat in mijn hoofd zat, maar ik heb er geen enkele herinnering aan dat ik het ook heb opgebracht bij de verkenners."
Rutte zei verder dat hij leiding wil blijven geven aan een coalitie en dat hij juist een reputatie heeft als betrouwbare gesprekspartner.
Hoekstra beschreef in het debat de situatie als een "totale rotzooi". Hij erkende dat hij met Rutte over Omtzigt heeft gepraat. "Maar hoe kan het nou dat dat gesprek hem helder voor de geest staat, maar dat hij en de verkenners zich niet herinneren dat het ook op die maandag over Omtzigt is gegaan?"
"Via via"
In het debat zei Rutte ook dat hij vanochtend om 7.30 uur "via via" heeft gehoord dat hij het volgens het gespreksverslag over een ministerschap van Omtzigt heeft gehad. Hij is niet, zoals andere fractievoorzitters, naar het kantoor van de verkenners gegaan om het verslag na te kijken.
Rutte wilde niet zeggen door wie hij op de hoogte is gesteld: "Dat was vertrouwelijk."
Brief verkenners
De Kamer zet grote vraagtekens bij deze gang van zaken.
Aan het eind van de middag stuurden de verkenners Van Ark en Koolmees een brief aan de Kamer waarin ze zeggen dat ze gisteravond ontdekten dat in de aantekeningen van het gesprek van hun voorgangers (Jorritsma en Ollongren) met Rutte de naam van Omtzigt wel degelijk werd genoemd. Omdat dat in tegenspraak was met wat de ex-verkenners daarover eerder zeiden, hebben ze gisteravond laat contact opgenomen met Ollongren. Jorritsma was niet bereikbaar.
Vanochtend om 8 uur hebben ze ook met Jorritsma gepraat en nog eens met Ollongren. In de brief staat niet van wie Rutte het nieuws over de passage heeft gehoord, maar Jorritsma lijkt te worden uitgesloten: die hoorde het pas om 8 uur, terwijl Rutte al om 7.30 uur op de hoogte werd gesteld.
Volgens politiek verslaggever Ron Fresen is de grote vraag in het debat of Rutte duidelijk kan maken dat hij nog geloofwaardig als premier kan doorgaan, zeker nu door de Toeslagenaffaire bij veel mensen het vertrouwen in de overheid op de proef is gesteld.
En verslaggever Arjan Noorlander legt uit waarom de Kamer boos is op Rutte.
In het debat pleiten veel fractievoorzitters ervoor om helemaal opnieuw te beginnen met de verkenning en nu één verkenner aan te stellen. Dat zou iemand van gezag moeten zijn, op grote afstand van de politiek. Onder de pleitbezorgers daarvoor zijn ook D66 en CDA.
