Amazon, Apple, Facebook en Google. Ze behalen succes na succes, ook in de coronacrisis. Maar sinds een aantal jaar knaagt het bij overheden: zijn de bedrijven niet te machtig? En moet daar iets tegen worden gedaan?
Die vraag werd dit jaar door zowel EU-instanties als Amerikaanse autoriteiten meer dan ooit met een volmondig 'ja' beantwoord. Hun oplossing laat alleen nog op zich wachten. Er zijn inmiddels nieuwe onderzoeken en aanklachten. Dat is het begin van een nieuw langdurig proces.
Een veelvoud aan zaken wordt onder de loep genomen: sociale netwerken (Facebook), zoekmachines (Google), downloadwinkel (Apple) en online verkopen (Amazon). Gebieden waar de bedrijven, volgens de klagers, té machtig zijn geworden.
De groei van de techbedrijven, op basis van de beurswaarde:
Brussel heeft deze groep al langer op de korrel. Sinds 2017 deelde Eurocommissaris Margrethe Vestager drie boetes uit aan Google - samen goed voor meer dan 8 miljard euro - voor misbruik van hun machtspositie. De zoekgigant is tegen alle boetes in beroep gegaan.
Begin deze zomer kwamen er twee onderzoeken naar Apple bij, de meest in het oog springende focust op de macht die Apple heeft over zijn downloadwinkel. Tegen Amazon heeft de commissie een aanklacht ingediend en een tweede onderzoek gestart. En daar zijn nu dus ook Amerikaanse zaken bijgekomen.
Een najaar vol aanklachten
Dat begon in oktober met een kritisch rapport uit het Congres, waarin werd gesteld dat de vier techbedrijven te machtig zijn en hier iets aan moet worden gedaan. Hierop volgde drie aanklachten tegen Google, in een van de zaken gaat het om afspraken met Apple waarbij, in ruil voor miljarden dollars, Googles zoekmachine als standaard staat ingesteld.
De zaak die waarschijnlijk het meest tot de verbeelding spreekt, is gericht op Facebook. Het bedrijf wordt beschuldigd van een illegaal monopolie en zou Instagram en WhatsApp moeten afstoten, vinden de aanklagers.
Met andere woorden: hier tekent zich een frontale aanval vanuit overheden af op de machtigste bedrijven in de westerse wereld. De effecten hiervan zijn nog wel onduidelijk.
Een beeld wat 2020 op techgebied redelijk samenvat: de topmannen van Apple, Amazon, Facebook en Google samen verhoord via een videoverbinding:
Wat nu al vaststaat is, is dat deze zaken stuk voor stuk jaren kunnen duren. De inhoudelijke behandeling van de zaak tussen justitie en Google staat nu gepland voor het najaar van 2023. In het geval van Microsoft duurde het zes jaar voordat men eruit kwam. Eerst was er nog sprake van dat Microsoft opgeknipt zou moeten worden, maar het werd een schikking.
De techbedrijven zullen de komende jaren alles uit de kast moeten halen om zichzelf te verdedigen. De belangen zijn immens. Bij elk van de bedrijven kunnen de gevolgen (een deel van) hun verdienmodel raken.
Ondertussen zullen ze ook lobbyen tegen nieuwe wetgeving waar de Europese Commissie aan werkt. De twee voorstellen zijn gericht een gericht op de verantwoordelijkheid van platforms ten aanzien van content en de andere op de marktmacht die ze hebben opgebouwd.
De weg is nog lang
Met dat eerste pakket kunnen de bedrijven waarschijnlijk wel leven, schreef Politico onlangs, mede omdat de voorstellen niet zo ver gaan als eerder werd gevreesd. De meeste zorgen - en dus aandacht - gaat uit naar het tweede pakket. Die heeft de potentie de bedrijfsmodellen van de bedrijven te raken en hun vermogen om verder te groeien te beperken.
Maar ook hier geldt: de weg is nog lang. De verwachting is dat wel eens twee of drie jaar kan duren voordat de pakketten goed en wel zijn aangenomen. Tegelijkertijd: dat is waarschijnlijk alsnog sneller dan de juridische procedures.
Verwacht in 2021 dus nog geen uitslag. Het is de start van een groot belangenspel tussen de bedrijven en overheden.
