Een belangrijk eerste doel van de coronavaccinatiecampagne in de Europese Unie is gisteren behaald. 70 procent van de volwassen EU-inwoners is volledig gevaccineerd, maakte voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen bekend.
Dat percentage werd aan het begin van de pandemie genoemd als streven om de zo gehoopte groepsimmuniteit te bereiken, een begrip dat demissionair premier Rutte herhaaldelijk noemde in eerdere persconferenties.
Maar dat scenario is nu, anderhalf jaar later, niet meer reëel. Sterker nog: met de deltavariant en de huidige vaccins is het niet mogelijk om groepsimmuniteit te bereiken, zeggen experts. Want die variant is besmettelijker dan de originele variant van het coronavirus.
Volgens immunoloog Dimitri Diavatopoulos van het Radboudumc hangt de groepsimmuniteit samen met de besmettelijkheid van het virus. "Hoe besmettelijker het virus, hoe meer mensen je moet vaccineren, om te zorgen dat er geen grote uitbraken kunnen plaatsvinden."
Simpele rekensom
Alma Tostmann, epidemioloog aan het Radboudumc, noemt het een simpele rekensom. "Je berekent de groepsimmuniteitsdrempel op basis van de besmettelijkheid van een virus, oftewel de R0-waarde. Voor het oorspronkelijke virus is dat 2,5 à 3, en dan heb je een immuniteitsgraad van 70 procent nodig."
Maar die waarde van de deltavariant ligt een stuk hoger: tussen de 5 en 7. "Dat betekent dat je een immuniteitsgraad van tussen de 80 en 85 procent nodig hebt", zegt Tostmann.
Zelfs met een vaccinatiegraad van 100 procent, zou de immuniteitsgraad ongeveer 80 procent zijn in de samenleving.
En die immuniteitsgraad van 85 procent is nu niet te bereiken, zegt Tostmann. De huidige vaccins beschermen namelijk naar schatting gemiddeld 80 procent tegen symptomen en besmetting met de deltavariant. "Dus zelfs met een vaccinatiegraad van 100 procent, zou de immuniteitsgraad ongeveer 80 procent zijn", zegt de epidemioloog.
Ongeveer, want de precieze immuniteitsgraad is lastig te berekenen. Ongevaccineerden kunnen namelijk toch immuun zijn door een eerdere infectie.
Wat weten we over de deltavariant? NOS op 3 legt uit:
Dat groepsimmuniteit niet te behalen valt, betekent niet dat vaccineren zinloos is volgens de deskundigen. Want de vaccins beschermen bijvoorbeeld veel beter tegen ernstige ziekte door corona. Ook bij de deltavariant.
Dat bleek ook uit recent onderzoek: mensen die volledig zijn gevaccineerd, zijn 95 procent beschermd tegen ziekenhuisopname en voor 97 procent tegen IC-opname. Veruit de meeste covidpatiënten in de ziekenhuizen zijn niet gevaccineerd.
En dankzij de vaccinatiecampagne is de huidige situatie heel anders dan rond dezelfde tijd vorig jaar. "Toen het aantal besmettingen vorig jaar sterk opliep, liep het aantal ziekenhuisopnames ook direct op", schetst Van Egmond. Dat is nu niet meer het geval. "Een paar weken geleden liep het aantal besmettingen ook razendsnel op, maar het het aantal opnames bleef nog relatief beperkt. Vaccineren doet dus zijn werk."
Volle IC's?
Toch kunnen er verspreid 2200 tot 3400 coronapatiënten op de IC's belanden, als de vaccinatiegraad in Nederland niet meer oploopt, schatte het OMT (Outbreak Management Team) eerder.
Er is namelijk nog steeds een grote groep mensen niet beschermd, zegt Tostmann. Omdat ze niet gevaccineerd zijn, of omdat ze geen immuniteit opbouwen door een vaccin. Het aantal mensen dat deze herfst en winter in het ziekenhuis belandt, kan daarom ook hoog uitvallen, verwacht zij.
Niet alleen vaccineren
Alleen vaccineren is momenteel dus niet voldoende; als je besmettingen wilt tegengaan, heb je aanvullende maatregelen nodig, zegt Tostmann. "Met de huidige vaccins gaan we het virus niet de wereld uit helpen", beaamt Diavatopoulos.
Ook immunoloog van het Amsterdam UMC Marjolein van Egmond deelt die opvatting: "Er gaat geen situatie komen waarin we het virus volledig uitbannen, ook niet met een hele hoge vaccinatiegraad. We hadden gehoopt dat vaccineren een superwondermiddel zou zijn, dat is helaas niet het geval", zegt Van Egmond. "Maar het lost wel een hele hoop problemen op."
Tostmann noemt testen, isolatie bij positieve testen, bron- en contactonderzoek, maar ook de anderhalvemetermaatregel en mondkapjes als voorbeelden van maatregelen die aangehouden moeten worden.
De vraag is wat we accepteren als maatschappij. En dat is uiteindelijk een gezamenlijke beslissing.
Volgens de epidemioloog is de situatie die daaruit voortkomt beter te overzien. "Als je vaccinatiegraad hoog is en je daarnaast bovenstaande maatregelen aanhoudt, dan heb je wel nog lokale uitbraken, maar niet meer dat het virus grootschalig rondgaat."
Daarom is het goed om te blijven nadenken over maatregelen, want volgens Diavatopoulos is het niet de vraag óf er weer een uitbraak gaat komen, maar wanneer. "De vraag is wat we accepteren als maatschappij. En dat is uiteindelijk een gezamenlijke beslissing."
