Honderdduizenden vaccins liggen te wachten, waarom prikken we er niet op los?
Twee weken na de eerste prik zijn er in Nederland zo'n 75.000 doses met een coronavaccin toegediend. Nog maar een klein deel van de honderdduizenden beschikbare doses is gebruikt. Waarom prikken we er eigenlijk niet op los?
Dit is de stand voor het vaccineren in de landen om ons heen:
Eerst wat cijfers: In de centrale vaccinopslaglocatie in Oss liggen nu zo'n 400.000 doses, met name vaccins van Pfizer-BioNtech, maar ook 13.000 doses van Moderna. Met de voorraad kunnen zo'n 200.000 mensen worden gevaccineerd. Zo'n 15 procent van de geleverde vaccins is inmiddels gebruikt.
Sinds op 6 januari de eerste prik werd gezet, zijn bij zo'n 40.000 medewerkers uit de acute zorg en 30.000 verpleeghuismedewerkers de eerste doses toegediend. Ook een paar duizend verpleeghuisbewoners hebben sinds gisteren een eerste dosis ontvangen.
In de komende weken moet er veel nieuwe voorraad bijkomen. Van Pfizer komen er in de komende weken honderdduizenden doses bij, van Moderna tienduizenden. Andere vaccins zijn nog niet goedgekeurd door de Europese medicijnautoriteit EMA.
Waarom kunnen we niet meer prikken?
Alle beschikbare vaccins direct inzetten is volgens het RIVM geen optie. "Dat komt doordat alle vaccins die er nu zijn, al in iemands arm zitten. Of er is een afspraak voor gemaakt", zegt een woordvoerder van het RIVM-vaccinatieprogramma.
Daar komt nog bij dat voor iedereen die wordt geprikt geldt dat er drie tot vier weken later een tweede dosis wordt toegediend. Het betekent dat er nu al zo'n 250.000 doses gereserveerd staan. "Daarbij wordt niet gegokt op toekomstige leveringen. We willen kunnen garanderen dat mensen hun tweede prik ook echt krijgen."
'Verantwoord risico'
Toch is die tactiek vandaag losgelaten. Bij het Moderna-vaccin dat deze en volgende week wordt toegediend bij huisartsen en in verpleeghuizen wordt de volledig beschikbare hoeveelheid (dus ook de prikken die eigenlijk dienen als 2e dosis) direct ingezet. Het ministerie van Volksgezondheid laat aan de NOS weten daarbij te vertrouwen dat de volgende leveringen op tijd komen.
Het RIVM noemt het een risico om alles op te maken, maar in dit geval wel te verantwoorden, zegt de woordvoerder. "Het gaat om een kleine groep. Of het ook kan voor grotere groepen is nu niet te zeggen. Dat is een andere discussie, we kunnen er niet op vooruitlopen."
Dit zijn de verwachte aantallen vaccins die beschikbaar komen voor Nederland:
Een andere manier om meer mensen te vaccineren met de nu beschikbare doses, is door de tweede dosis uit te stellen. In de tussentijd kunnen de gereserveerde doses worden ingezet als eerste prik. In het Verenigd Koninkrijk wordt dat al gedaan.
Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en de EMA adviseren nu nog om de tweede prik niet uit te stellen; de werking van het vaccin bij meer tijd tussen de prikken is namelijk nog niet goed onderzocht. Het ministerie heeft wel de Gezondheidsraad en het OMT gevraagd om te adviseren over het uitstellen van de tweede prik. Dit advies komt binnenkort.
Anke Huckriede, hoogleraar vaccinologie in Groningen, noemt het een gok om alle beschikbare dosis direct in te zetten. "Ik zou die gok nu niet willen nemen. Het is nu niet verantwoord om die tweede dosis uit te stellen, we weten nog te weinig over de bescherming die alleen de eerste dosis geeft. Wacht liever zes weken om te zien of de farmaceuten hun leveringen daadwerkelijk op orde hebben dan kan je het alsnog besluiten."
Waarom kan het dan niet sneller?
Meer mensen prikken gaat dus nog niet. Een andere mogelijkheid om snel meer mensen te beschermen tegen het coronavirus is door het tempo van het vaccineren op te voeren.
Met de huidige snelheid duurt het nog wel even voordat de meest kwetsbare mensen zijn gevaccineerd. De eerste groep van 15.000 verpleeghuisbewoners krijgt deze week een eerste prik. Met de overige 140.000 bewoners wordt binnenkort gestart. Zij worden over een periode van drie weken geprikt, daarna volgen drie weken voor de tweede dosis.
Cees Hertogh, hoogleraar Ouderengeneeskunde en lid van het OMT, vindt dat te verdedigen. Hij zei gisteren in het NOS Radio 1 Journaal dat verpleeghuizen "heel intensief" bezig zijn met de voorbereidingen. Er moet personeel worden getraind, de toestemming van de bewoners moet goed worden geregeld, en er moet per persoon worden gekeken of er geen risicofactoren zijn.
Ook bij het vaccineren van het personeel in de verpleeghuizen wordt de tijd genomen. De 200.000 medewerkers worden door de 25 GGD's verdeeld over drie weken opgeroepen voor een prik. Per dag worden er 300 tot 400 mensen per GGD-locatie geprikt. Daarna volgt een nieuwe ronde van drie weken voor de tweede prik.
Ook 's nachts prikken
Het Verenigd Koninkrijk overweegt om het anders te doen. Daar wordt een pilot gestart om ook 's nachts door te prikken. Hier gaat dat niet gebeuren; volgens de GGD en het RIVM staat de planning voor de huidige groepen vast zoals die nu is.
Dit is de vaccinatiestrategie van de Rijksoverheid:
Volgens de GGD zijn er twee goede redenen voor het uitsmeren van het vaccineren bij het zorgpersoneel. Bij het plannen was nog niet duidelijk of er wel genoeg vaccins zouden zijn en het spreiden is makkelijker voor de werkgevers. Het zou onhandig zijn als het verpleeghuispersoneel allemaal tegelijk naar de prikstraat moet en dan op hetzelfde moment te kampen heeft met de eventuele bijwerkingen.
"We kunnen nu niet mensen gaan bellen om te zeggen: in plaats van over 2,5 week, kunt u ook over 2,5 dag al komen. Wij moeten de noodzaak zien om te versnellen of we moeten gevraagd worden om dat te doen", zegt GGD-woordvoerder Sonja Kloppenburg.
"Wij willen wel meer prikken, maar we moeten het nu doen met vaccins die ons beschikbaar worden gesteld", zegt Kloppenburg.
Toch is de meeste gezondheidswinst volgens hoogleraar Huckriede nu juist te boeken bij een snelle vaccinatiecampagne. "We moeten ons realiseren dat het vaccineren een ingewikkelde operatie is met veel haken en ogen, maar het uitgangspunt moet zijn: als het sneller kan, dan moet je dat doen."
