Joram Bolle
redacteur online
Joram Bolle
redacteur online
Oeps, foutje. Eigenlijk moesten de prijzen van vaccins geheim blijven; dat sprak de Europese Commissie af met de farmaceuten. Maar dankzij een tweet van Eva De Bleeker, de Belgische staatssecretaris van Begroting en Consumentenbescherming, liggen de bedragen nu toch op straat.
Daaruit blijken flinke verschillen tussen de zes vaccins die in het aankoopprogramma zitten. Gezondheidseconomen wijzen erop dat de prijs van alle vaccins heel redelijk is, zeker in vergelijking met vaccins tegen andere ziektes. Maar toch: hoe kan het dat het goedkoopste vaccin bijna tien keer minder kost dan het duurste?
Van farmaceuten Pfizer en Moderna, de twee duurste vaccins, loopt in Europa inmiddels de aanvraag tot goedkeuring, terwijl het vaccin van Sanofi en GSK in de eerste stadia van het onderzoek niet effectief genoeg bleek. Er is, zoals altijd, dus een risico dat de ontwikkeling van een vaccin spaak loopt.
Maar het financiële risico is bij de coronavaccins veel groter dan bij andere vaccins, zegt gezondheidseconoom Xander Koolman van de Vrije Universiteit Amsterdam: "Normaal duurt de ontwikkeling van een vaccin tot wel tien jaar. Alle stappen, van onderzoek tot productie, worden dan na elkaar doorlopen. Nu gebeurt dat gelijktijdig. Dus het vaccin wordt al geproduceerd, terwijl het nog niet duidelijk is of het werkt."
Daar staat tegenover dat de mogelijke opbrengsten ook veel hoger zijn, zegt gezondheidseconoom Maarten Postma van de Rijksuniversiteit Groningen: "Het gaat om hele grote volumes. Dat is ongekend, want potentieel de hele wereld moet gevaccineerd worden."
Risico gespreid
Om het risico te ondervangen hebben overheden al in een vroeg stadium met de farmaceuten zogeheten Advance Purchase Agreements (APA) afgesproken. Oftewel: als een vaccin het tot de markt haalt, dan krijgen overheden de beschikking over een afgesproken aantal doses. Als een vaccin niet blijkt te werken, krijgen farmaceuten alsnog (een deel van) de ontwikkelingskosten.
Dus stel: er zijn tien vaccins waarvan de totale ontwikkelingskosten tien miljard zijn, maar vijf vaccins mislukken, dan kost het dus eigenlijk twee miljard euro per vaccin.
Schappelijke prijs
Xander Koolman: "Toen de APA's werden afgesproken, wist je niet welke vaccins er zouden werken en welke niet. Nu lijkt het erop dat de meeste inderdaad op de markt komen. Dat had niemand verwacht." Daarmee zijn de ontwikkelingskosten per gelukt vaccin lager.
En dus is de concurrentie groter en zijn er prijzen ontstaan die Koolman "heel schappelijk" noemt: "In de gezondheidseconomie kijken we niet naar wat iets kost, maar naar de waarde. Bij een coronavaccin is de waarde heel hoog, want het is van belang voor de hele wereldeconomie." Ook Maarten Postma noemt de prijzen "zeker niet exorbitant": "Een vaccin tegen meningokokken B kost 40 euro en tegen pneumokokken kan dat wel 80 euro kosten."
De vaccins zijn ontzettend snel ontwikkeld. Dat roept vragen op over de veiligheid. NOS op 3 legt hoe dat zit:
Als je kijkt naar de waarde, zou Nederland er ook duizend euro per ingeënte persoon voor over hebben gehad, denkt Koolman: "17 miljard euro voor alle vaccinaties is een acceptabel bedrag als de maatschappij daarmee weer open kan."
Koolman vindt het daarnaast niet helemaal juist om alleen te kijken naar wat een farmaceut uiteindelijk rekent voor het vaccin. De precieze voorwaarden uit de APA's zijn niet bekend. Het kan dus best zijn dat overheden bij het ene vaccin bereid waren meer risico te dragen als daar tegenover stond dat er een lagere prijs per geleverde dosis betaald zou worden, zegt hij. "De prijs die je hier dus ziet is het topje van de ijsberg, maar we weten niet hoe groot het deel is dat onder water ligt."
'Zeer, zeer marginale winst'
Dat zegt ook woordvoerder Jan-Willem de Heer van Pfizer: "Pfizer heeft 2 miljard euro eigen vermogen in de ontwikkeling geïnvesteerd. Onze ceo Albert Bourla verwacht dat we in dit stadium een zeer, zeer marginale winst zullen maken op het vaccin. Dit draagt ook bij om te kunnen blijven investeren in nieuwe medicijnen en vaccins. Want negen van de tien keer mislukt het om nieuwe geneesmiddelen te ontwikkelen."
De Heer zegt dat de technologie die Pfizer gebruikt voor het vaccin ook meespeelt in hoe de prijs tot stand is gekomen. Het vaccin is een zogeheten mRNA-vaccin: "Daarvoor moeten productielocaties aangepast en gebouwd worden en de opslag vergt een andere logistiek dan andere vaccins." Het Pfizer-vaccin wordt bij een temperatuur van -70 bewaard. Voor vervoer wordt gebruik gemaakt van speciaal ontwikkelde verpakkingen met droogijs. Andere vaccins kunnen bij -20 of op koelkasttemperatuur bewaard worden.
Nederland begint op 8 januari met vaccineren, later dan andere landen. GGD-directeur Sjaak de Gouw legt uit waarom:
Daarnaast speelt mee dat het vaccin van AstraZeneca is ontwikkeld door de Universiteit van Oxford. Die heeft afgesproken dat het vaccin tegen de kostprijs geleverd zal worden zolang de pandemie duurt. Daarna kunnen ze de prijs wel verhogen.
Als straks alle vaccins op de markt zijn, zullen de prijzen sowieso nog gaan verschuiven, zegt Maarten Postma: "Over het algemeen worden vaccins altijd goedkoper. Maar het moet ook nog maar blijken hoe alle coronavaccins werken."
Het zou bijvoorbeeld kunnen dat het Pfizer-vaccin, beter dan het AstraZeneca-vaccin, voorkomt dat ingeënte mensen ziek worden, maar dat die mensen het virus wel kunnen blijven overdragen. Terwijl dat van AstraZeneca juist tegen dat laatste weer beter werkt.
Postma: "Omdat de nood nu hoog is, betalen we ervoor wat de farmaceuten vragen. Maar straks zal de kwaliteit van de ervaring met de vaccins, de prijs bepalen. Als iets beter werkt, rechtvaardigt dat ook een hogere prijs."
