Emotionele eerste week spreekrecht voor nabestaanden MH17

• Eva Munnik

  Redacteur Binnenland

"We hebben de kans met beide handen aangegrepen. Zo kunnen we een piepkleine bijdrage aan het strafproces leveren en vertellen wie Bryce en Daisy waren." Silene Fredriksz maakte afgelopen week gebruik van haar spreekrecht, net als haar man en dochters. Ze verloren bij de ramp met de MH17 hun 23-jarige zoon en broer Bryce en zijn vriendin Daisy. "De avond voor ik naar de rechtbank mocht, heb ik amper geslapen. Het was heel spannend. Maar het ging goed en na afloop viel er iets van me af."

Meer dan negentig nabestaanden maken gebruik van hun spreekrecht. De familieleden die hun kwartier spreektijd al hebben gehad, zijn over het algemeen tevreden, zegt juridisch adviseur Moniek Toonen van Slachtofferhulp Nederland. "Als ze gaan spreken, lopen de spanning en hun emoties vaak hoog op. Ze werken naar die dag toe. Nadien komt de ontlading."

Nabestaanden kunnen zelf hun toespraak houden, maar ook een videoboodschap opnemen of bijvoorbeeld hun advocaat of Slachtofferhulp Nederland hun verklaring laten voorlezen. Gehoord worden is belangrijk, zegt Toonen. "De meesten willen de slachtoffers een stem geven, ze willen hun dierbaren een gezicht geven. Een strafproces gaat vaak over heel veel technische zaken, over wat er precies is gebeurd. Door het spreekrecht is er een moment om te laten zien wie de overledenen waren."

Zo lieten Rob en Silene Frederiksz de rechtbank weten wie hun zoon en zijn vriendin waren:

Bij andere rechtszaken is spreekrecht maar een klein onderdeel van het proces, maar bij het MH17-strafproces zijn er drie weken voor de verklaringen van nabestaanden uitgetrokken. Dat doet de dierbaren van slachtoffers goed, merkt Toonen. "Het draait in die weken om hen. Ze kunnen de rechters aankijken en worden gehoord. Familie en vrienden van de slachtoffers voelen echt: 'dit is ons moment'."

Wie moeite had om de verklaring op papier te zetten, kon hulp krijgen, legt Toonen uit. "Wij adviseerden om niet te laat te beginnen aan de toespraak. Ook gaven we de tip de tekst vooraf al een keer hardop voor te lezen, zodat je je eigen woorden niet voor het eerst in de rechtszaal hoort. Dat kan erg aangrijpend zijn." Samen met het Openbaar Ministerie gaf Slachtofferhulp Nederland informatiebijeenkomsten voor de insprekers en gaven ze een handleiding mee voor het maken van een slachtofferverklaring. "Als mensen dat wilden, hebben we hun verklaring gelezen en feedback gegeven."

Voor Silene en haar man Rob staat de tijd ruim zeven jaar na de ramp in zekere zin nog steeds stil, zeggen ze. Alles herinnert aan hun zoon en zijn vriendin, die als een dochter was voor het echtpaar. Rob wilde daarom graag gebruikmaken van zijn spreekrecht. "Om te laten zien wat een onbeschrijfelijk leed de daders hebben aangericht toen ze die raket afschoten. Mijn werkelijkheid is dat ik Bryce en Daisy in stukjes terugkreeg."