"In het Braziliaanse Amazoneregenwoud zijn 84 procent meer branden dan een jaar geleden. De president wil het gebied ontbossen. De branden zijn nu al drie weken aan de gang en bijna niemand in de media besteedt er aandacht aan." Was getekend: Doutzen Kroes. 114.000 mensen plaatsen een hartje bij haar Instagrampost.
En daar blijft het niet bij, een bericht van de Amerikaanse acteur en klimaatactivist Leonardo DiCaprio krijgt miljoenen likes. En ook Kylie Jenner, een van de populairste influencers ter wereld, voetballer Cristiano Ronaldo en zangeres Ariane Grande schrijven over de branden.
Zo krijgen de natuurbranden ineens veel aandacht in nieuwe en oude media. Het leidt tot diplomatieke spanningen; Ierland en Frankrijk zeggen het handelsakkoord tussen de EU en Zuid-Amerikaanse landen te willen blokkeren als Brazilië het Amazonegebied niet beter beschermt en de Franse president Macron zet het op de agenda van de G7.
Het gaat al heel lang slecht met de Amazone, zeggen deskundigen. Zo nieuw en alarmerend als op Instagram en Twitter het geval lijkt, is de situatie niet.
'Gemiddeld jaar'
Zo zei natuurbranddeskundige Cathelijne Stoof in het radioprogramma Nieuws en Co: "Om te zeggen of iets alarmerend is, moet je ook weten of het normaal is dat die branden op die plek zijn. Vuur is niet per definitie slecht." Daarnaast wees ze erop dat in Afrika nog veel meer branden zijn.
Dat uitgerekend de Amazone nu in het nieuws is, komt volgens haar doordat de rook van de Amazone voelbaar is in de grote steden. Dat denkt ook Zuid-Amerika correspondent Marc Bessems. "Het is nog nooit gebeurd dat er zo'n zware rookwolk in São Paulo te zien was. Dat dat niet alleen door branden uit de Amazone kwam, neemt niet weg dat het nu letterlijk heel dichtbij kwam voor mensen."
Guido van der Werf, klimaatonderzoeker van de Vrije Universiteit in Amsterdam en gespecialiseerd in bosbranden, zette in het NOS Radio 1 Journaal zijn vraagtekens bij de cijfers: "volgens onze data zijn de branden vooral exceptioneel in de staat Amazonas, maar als je kijkt naar de hele Amazone spreken we van een gemiddeld jaar." Hij benadrukt dat een gemiddeld jaar ook al slecht is voor het klimaat.
Maar die toename van 80 procent, waar het Braziliaanse agentschap voor ruimteonderzoek (INPI) mee naar buiten kwam en die door de sterren werd overgenomen, ziet hij niet terug in zijn data. "Misschien heeft het INPI branden dubbel geteld. Het is heel erg belangrijk dat boven water komt waarom zij aan zo'n hoog aantal komen."
Voor de meeste politici, bekendheden en ngo's doen die nuances er niet meer toe. Het belangrijkste lijkt dat de Amazone eindelijk op de kaart is gezet.
Zo twittert de Franse president Macron: "Het Amazoneregenwoud, de longen van onze planeet die 20 procent van onze zuurstof produceren, brandt."
"Het is logisch dat een politicus als Macron dit aangrijpt," zegt Frankrijk-correspondent Frank Renout. "Klimaat staat heel hoog op zijn agenda."
Maar er zijn nog meer redenen waarom juist dit jaar de bosbranden in Brazilië veel besproken worden. Ten eerste geeft de uiterst rechtse president Bolsonaro volgens correspondent Marc Bessems signalen af die er op wijzen dat hij de Amazone niet beschermt. "Hij is nog maar net aan de macht en voor zijn termijn ging het ook al slecht met de Amazone. Maar hij noemt bijvoorbeeld de milieuregels te streng, is geen fan van reservaten, wil minder controles op ontbossing en ngo's die aan de bel trekken over de Amazone zet hij weg als mensen die niet handelen in het belang van Brazilië."
Toch lijken de miljoenen Instagramhartjes de belangrijkste reden te zijn waarom de bosbranden zo groot nieuws zijn geworden. "Social Awareness is populair onder influencers en op Instagram" zegt Liesbeth Raskers, freelance schrijver en actief op Instagram. "Het viel mij voor het eerst op toen Beyoncé zich zo nadrukkelijk profileerde als feminist. Sindsdien kun je als Instagraminfluencer bijna niet meer stil zijn over maatschappelijke issues."
Volgens Raskers kan dat van alles zijn: dierenrechten, racisme, maar vooral het klimaat is een hot topic. Dat een onderwerp als het Amazoneregenwoud al dagen Instagram beheerst, past in een veel bredere trend. "Het hoort bij het vegan eten en bij hoe je vliegreizen compenseert."
Hoe groot de invloed van die trend is, merkt ook de socialemedia-afdeling van de NOS. De afgelopen dagen kwamen er honderden berichten binnen van mensen die vroegen waarom de Amazone niet in het nieuws was. Datzelfde gebeurde, weliswaar in iets mindere mate, toen sterren en influencers aandacht vroegen voor de situatie in Sudan.
Raskers kijkt met gemengde gevoelens naar deze ontwikkeling: "Op zich is het heel goed dat er meer aandacht komt voor de goede zaak. Maar soms is het ook wel echt meeliften op een hype in plaats van oprecht het goede voorbeeld willen geven."
