Britten zijn klaar met brexit: ‘Er zijn ook nog andere problemen’

• Erika de Joode

  redacteur Online

Al bijna drie jaar houdt de brexit het Verenigd Koninkrijk in zijn greep. Nu de brexitdatum opnieuw is opgeschoven, heeft premier May weer extra tijd om haar deal met de Europese Unie door het Britse parlement te loodsen. Hoe vaak gaan we zulke berichten de komende tijd nog tegenkomen?

De Britten zelf zijn er in ieder geval goed klaar mee, zegt VK-correspondent Tim de Wit. "Dit land heeft natuurlijk ook nog andere problemen, bijvoorbeeld in het onderwijs, de zorg en sociale huisvesting. Door de brexit is daar al drie jaar nul aandacht voor." Bovendien leidt de onzekerheid over wat er precies gaat gebeuren bij vier op de tien Britten tot stress.

Ondertussen brokkelt het vertrouwen in de politiek af. Bijna driekwart van de Britten denkt dat het politieke systeem moet veranderen, bleek deze week uit een jaarlijkse studie van een Brits onderzoeksbureau. Meer dan de helft zegt dat het Verenigd Koninkrijk een sterke leider nodig heeft "die bereid is om de regels te overtreden".

"Het vertrouwen is tot een dieptepunt gezakt", zegt De Wit. Wat ook meespeelt, is dat de Britten bang zijn voor imagoschade. "Ze zijn trots op de lange geschiedenis van hun parlementaire democratie. Het Britse parlement is echt de moeder aller parlementen. En vervolgens is dat niet in staat om dit probleem op te lossen. Het imago van dit ooit zo geroemde parlement ligt daardoor in stukjes op de grond."

Imago van de EU

Die angst voor imagoschade is overigens niet voorbehouden aan de Britten: ook de Europese Unie is er bang voor. Premier Rutte noemde het vannacht slecht voor het imago van Europa in de rest van de wereld "dat we niet in staat zijn om dit soort problemen zelf op een fatsoenlijke manier af te wikkelen, in een wereld waarin er al zoveel instabiliteit buiten Europa is".

Brexit-deskundige Rem Korteweg van het Instituut Clingendael erkent die bezorgdheid over imagoschade. "De brexit slurpt enorm veel capaciteit en politieke energie op", zegt hij. "En niemand is blij met hoe het proces verloopt."

Stekker eruit

Het besluit om de brexit-datum te verzetten, is wat dat betreft een strategische zet, zegt hij. "Stel dat ze vannacht in Europa hadden gezegd: we trekken de stekker eruit. Dan was het heel makkelijk geweest voor Britten om te zeggen: had ons nou wat meer tijd gegeven, dan was er wel wat gebeurd."

Korteweg wijst erop dat helemaal niemand, ook de Britten zelf niet, belang heeft bij een no-deal. "Daar wordt soms lacherig over gedaan, maar zo'n situatie zal leiden tot enorme onzekerheid en extra kosten."

Voor het Verenigd Koninkrijk heeft de brexit nu al grote economische gevolgen, zegt de Britse denktank CER:

De EU zit sowieso in een lastige positie, denkt politicoloog Catherine de Vries, die aan de Vrije Universiteit in Amsterdam onderzoek doet naar politiek gedrag in de EU en het ontstaan van euroscepticisme.

"Veel mensen zien de brexit als een soort silver lining. Zij redeneren: kijk, een vertrek uit de EU is blijkbaar heel moeilijk, dat kost je meer dan dat het oplevert. Maar aan de andere kant zeggen critici: als dat vertrek zo moeilijk is, dan is de EU blijkbaar een soort doolhof. Dat is natuurlijk ook niet goed."

Doolhof

Korteweg kan zich niet zo vinden in dat doolhofargument. "De Britten hebben op democratische wijze gekozen om uit de EU te stappen, ze hadden alleen geen idee hoe. Daar wordt nu al drie jaar over onderhandeld. Vervolgens hebben ze zélf niet voor het uittredingsakkoord gestemd en ze wilden ook zélf geen no-deal. Dat heeft niets te maken met een Europa dat Britten in de houdgreep houdt."

Het is nu eenmaal heel moeilijk om na veertig jaar samenwerking een relatie te ontvlechten, zegt ook De Vries. "Dat hadden de Britten allemaal niet volledig voor ogen toen ze drie jaar geleden naar de stembus gingen."