Veel Britten bezorgd over brexit: 'Het spookt de hele tijd door mijn hoofd'

• Tim de Wit en Moira Veenhof

Slapeloosheid, boosheid, machteloosheid en soms zelfs depressie. Uit recent onderzoek blijkt dat vier op de tien Britten stress ervaren van het alsmaar voortslepende brexit-proces. 1016 dagen geleden is het inmiddels dat een meerderheid voor een vertrek uit de EU stemde, maar nog altijd is volstrekt onduidelijk hoe de toekomst eruit zal zien. En dat zorgt bij miljoenen Britten voor brexit-stress.

"Het is nog niet zover dat ik aan de pillen moet, maar ik maak me echt zorgen", zegt de 63-jarige Tony Ross. Hij woont samen met zijn vrouw Hannah in Southend, aan de oostkust van Engeland. Er gaat geen dag voorbij dat hij niet voor de tv zit. "Ik kijk debatten, ik kijk alle journaals, ik wil er gewoon alles over weten om te snappen wat er gaat gebeuren."

Maar het vreet aan hem. Hij schreeuwt vaak naar de tv, tot frustratie van zijn vrouw. "Ik heb soms slapeloze nachten. Dan zit ik op de rand van mijn bed en dan draait alles maar rondjes in mijn hoofd. Ik ben echt bang voor een no-deal-brexit. Dan is het gebeurd met ons. Zo voel ik dat echt."

'Gezondheidszorg brokkelt af'

Ross is ambulancemedewerker en heeft al een hoop zien veranderen sinds het referendum in 2016. "Bij ons in het ziekenhuis werken veel verpleegkundigen uit Europa. Hiervan is een gedeelte al teruggegaan naar bijvoorbeeld Spanje of Nederland. We merken ook dat er minder nieuwe verplegers hierheen komen. Je ziet de gezondheidszorg gewoon afbrokkelen."

Correspondent Tim de Wit sprak met Tony Ross over de stress die de onzekerheid hem geeft:

In Londen is de brexit-stress het grootst. Daar blijkt zelfs meer dan de helft van de inwoners klachten te hebben. Neem Mairead Curtin en Athena Duncan. Zij hebben een bloemenwinkel in de wijk Hackney. Een plotselinge brexit zonder deal kan grote invloed op hun onderneming hebben. Zij importeren hun bloemen uit Nederland. Als er grenscontroles ingevoerd worden, kan dat het importproces vertragen. Dat heeft grote invloed op de kwaliteit van de bloemen.

Nu al ondervinden ze problemen. "Sinds het referendum zijn onze bloemen ongeveer 30 procent duurder geworden, door de verandering van de waarde van het pond", vertelt Curtin. "Dankzij de brexit komen we misschien wel in een recessie en dan geven mensen minder uit aan bloemen. Het is een luxeproduct", voegt Duncan daaraan toe.

Curtin volgt het nieuws actief, maar Duncan probeert het te ontwijken. "We kunnen ons toch niet voorbereiden. Bloemen zijn maar kort houdbaar en we kunnen ze niet alvast inkopen. Gelukkig zijn de leveranciers in Nederland wel bezig met voorbereiding dat is meer dan ze in dit land doen."

'Geen controle'

Bij de Mental Health Foundation, een stichting voor geestelijke gezondheidszorg, raden ze zelfs aan om het nieuws te ontwijken, als dat kan. "De belangrijkste oorzaak van stress is het feit dat mensen geen controle hebben over een proces dat ze wel heel persoonlijk raakt. Je moet een balans vinden tussen op de hoogte willen blijven en tegelijk realiseren of het wel goed voor je is om alles te volgen", zegt directeur Mark Rowland.

"Het zou voor iedereen goed zijn als er een duidelijk tijdspad komt. Daarin moeten onze politieke leiders van dit land echt hun verantwoordelijkheid nemen. Dat iedereen weet waar -ie aan toe is", vervolgt Rowland. "Juist de onvoorspelbaarheid en het feit dat het proces zich maar blijft voortslepen zorgt voor al die negatieve emoties."