'Boef en familiemens' Holleeder deed deze week een boekje open
De barmhartige, de familiebeschermer, de boef en de weldoener. Zo omschreef Willem Holleeder zichzelf tijdens de eerste week van het megaproces tegen hem. Het leverde een fascinerend inkijkje in de onderwereld en zijn familieleven.
Vijf dingen die deze week opvielen in de rechtszaal:
1. Holleeder praat
"Weet u hoe het zit...", "U moet goed begrijpen...", "Kijk, u moet het zo zien..."
Zo begint vaak de uitleg van Willem Holleeder over hoe het er in de jaren 90 aan toe ging in het criminele milieu. Urenlang legt hij op zijn eigen typische manier uit hoe de verhoudingen lagen in de onderwereld, wie er ruzie had met wie en wie er samen zaken deed.
De rechtbank ondervroeg hem deze week over de 127 pagina's tellende handgeschreven brief die Holleeder heeft ingeleverd over het verloop van zijn criminele carrière, over de verklaringen die hij heeft afgelegd bij de politie en over het verhaal dat hij in eerdere rechtszaken heeft verteld.
Cruijffiaans
Holleeder, die in mei zestig wordt, sprak met zijn onvervalste Amsterdamse tongval over de nasleep van de Heineken-ontvoering en zijn relatie met verschillende Amsterdamse criminelen. Soms met een geintje tussendoor ("Ik kan van mezelf zeggen dat ik best gezellig kan zijn"). En soms met bijna Cruijffiaanse wijsheden:
Als je dood bent dan ben je dood, dan heb je niks aan geld.
Andere voorbeelden: "Je kunt nooit alles uitsluiten, daar moet je rekening mee houden" en "soms is er geen terugweg en kun je beter vooruitlopen".
Over de concrete verdenkingen die tegen hem bestaan betrokkenheid bij de dood van zes mensen, een mislukte moordaanslag en deelname aan een criminele organisatie ging het deze week nog niet.
'Ellende'
Toch kan al één duidelijke lijn worden ontwaard in het verhaal van Holleeder: hij was misschien "niet het liefste jongetje van de klas", maar met liquidaties heeft hij niets van doen.
Veel "ellende" kwam volgens hem van John Mieremet, een van de criminelen die hij zou hebben vermoord. Die perste Willem Holleeder af, die had het gemunt op Cor van Hout, die zat achter Willem Endstra aan.
Hij had er allemaal niets mee te maken, zegt Holleeder. Zijn verhaal strookt vaak niet met hoe justitie het ziet, maar een fascinerend inkijkje in de onderwereld is het tot dusver wel.
2. Belangrijke getuigen die het verhaal van Holleeder kunnen ondersteunen, zijn dood of onvindbaar.
Zijn vroegere vriend, zwager en mede-ontvoerder Cor van Hout, zou veel van Holleeders uitleg hebben kunnen beamen, denkt hij. Maar ja, die is dood.
Iemand die zou hebben geholpen bij het ophalen van het Heineken-losgeld: ook overleden. "Op een natuurlijke manier, hoor", haastte Holleeder zich te zeggen.
Van andere, mogelijk cruciale getuigen wil Holleeder de identiteit zelf niet prijsgeven. "Als mensen me geholpen hebben, wil ik die niet belasten."
De Allesweter?
Het meest mysterieuze voorbeeld is nog wel 'de Allesweter'. Volgens Holleeder een invloedrijk man in de onderwereld, die zijn bijnaam kreeg omdat hij van alles op de hoogte was. De Allesweter zou hem hebben gewaarschuwd dat John Mieremet en Sam Klepper plannen hadden om zowel hem als Cor van Hout te vermoorden.
Het Openbaar Ministerie wil graag verifiëren of deze voor Holleeder ontlastende figuur echt bestaat, maar Holleeder weigert te zeggen om wie het gaat.
3. Het beeld van Holleeder klopt niet. Vindt hij zelf althans.
Ook vandaag benadrukte de verdachte het nog maar eens: hij is niet het monster dat in de media van hem wordt gemaakt.
Iedere gelegenheid grijpt hij aan om te zeggen dat hij niet is hoe hij in het boek van zijn zus Astrid wordt afgeschilderd. Namelijk als een gewetenloze boef die zijn familie en slachtoffers terroriseerde.
"Ik ben niet de Willem die in de krant staat. Ik ben een gewone jongen."
Maar het proces gaat over de vraag of er genoeg bewijs is dat Holleeder de opdracht gaf voor moorden. Niet over zijn persoonlijkheid of karakter. En toch is dat iets waar Holleeder voortdurend op hamert.
Dat lijkt niet zonder reden. Als het hem lukt de betrouwbaarheid van zijn zussen onderuit te halen, hecht de rechtbank wellicht minder waarde aan hun belastende verklaringen.
Als het gaat over het bekende geluidsfragment waarop te horen is hoe hij zijn zus Sonja de huid vol scheldt, lijkt Holleeder even geemotioneerd te raken. "Ik heb Sonja nog nooit iets aangedaan. Tot op de dag van vandaag hou ik nog van haar."
4. Holleeder ziet zichzelf als een familiemens
Hij deed alles om zijn familie te beschermen, zei Holleeder deze week. Hij is dan ook "heel erg teleurgesteld" in zijn zussen, die zich tegen hem hebben gekeerd.
Want Holleeder profileerde zich als een beschermer, een weldoener. Het omgekeerde van wat de zussen over hem zeggen.
Zo loog hij over het Heineken-losgeld, erkende Holleeder maandag, alleen maar om zijn zus Sonja te beschermen. Sonja had het vermogen van haar man Cor van Hout geërfd. Omdat ze vanwege die criminele erfenis in problemen kon komen met justitie en de belastingdienst, hing Holleeder het verhaal op dat het losgeld was verbrand.
Geen prostitutie, maar studeren
Ook Astrid zegt hij in bescherming te hebben genomen. Zo wilde zij volgens hem prostitutiepanden in Alkmaar gaan runnen, iets dat Holleeder niet zag zitten. "Wat moet dat meissie met die ellende", zei hij. Hij had liever dat ze ging studeren.
En ook voor zijn zwager Cor van Hout zou hij meermaals in de bres zijn gesprongen. Hij betaalde stiekem een miljoen aan het criminele duo Klepper en Mieremet om zijn liquidatie te voorkomen. "Het mooiste cadeau dat je kan geven toch?" vroeg Holleeder zich hardop af.
Zo voorkwam hij naar eigen zeggen een bloedbad en beschermde hij ook hier weer zijn zus Sonja en haar kinderen.
5. Het proces loopt tot nu toe soepeltjes
Een megaproces moet in goede banen worden geleid. Dat lukt de rechtbank vooralsnog prima. De sfeer in de zittingszaal is ontspannen. Met nog zo'n zestig zittingsdagen voor de boeg is het voor de rechtbank wel zo prettig als er niet meteen een snijdende spanning in de lucht hangt.
Alleen tussen Holleeder en het Openbaar Ministerie ontstond soms wrijving. Vandaag was de verdachte zichtbaar geïrriteerd na een reeks kritische vragen van de officier van justitie.
Tactiek
"Ik heb uw tactiek ondertussen wel een beetje door", zei Holleeder. "U probeert me steeds te pakken op kleine dingetjes."
De rechtbank hield zich deze week nog op de vlakte. Af en toe stelden de rechters de geloofwaardigheid van zijn verklaringen ter discussie, maar vooral mocht Holleeder zijn verhaal doen. Zijn advocaten zijn nog bijna niet aan het woord geweest.
De echt kritische vragen komen ongetwijfeld later. Zodra de moorden waarvan Holleeder wordt verdacht stuk voor stuk worden behandeld. Dat staat pas gepland voor eind april. Deze en volgende maand worden eerst de zussen van Holleeder ondervraagd door de rechtbank.
