Mijn 2017: Foppe de Haan leert genieten bij gouden voetbalvrouwen

• Jan Vincent van Zuiden

  Redacteur NOS Sport
• Clemens Dericks

  Redacteur NOS Sport

Aan het einde van het jaar blikt de NOS met tien sporters terug op 2017. Vandaag Foppe de Haan, die voor de derde keer Europees kampioen werd. Al moest hij zich kwetsbaar opstellen voor hij zijn plek vond tussen de voetbalvrouwen. "Dát was het moment dat ze dachten: die Foppe, dat is er één van ons."

"Ik ben Foppe, jullie kennen me. Ik ben veertig jaar hoofdtrainer geweest in het topamateurvoetbal, bij Heerenveen, in de Champions League, bondscoach bij Jong Oranje, twee keer Europees kampioen. Dus ik heb wel wat ervaring en ik heb een idee over voetbal. En als ik naar jullie kijk, dan denk ik: dat kan ik veel beter."

Foppe de Haan is er de man niet naar om zichzelf op de borst te kloppen. Maar enkele maanden voor het EK vrouwenvoetbal in eigen land moest er iets gebeuren. Tot dan is de 74-jarige voetbaltrainer zoekende geweest. Zoekende naar manieren om de Nederlandse voetbalsters beter te maken. En zoekende naar zijn rol daarin.

'Mijn verhaal vertellen'

De ervaren rot is gewend zelf de hoofdverantwoordelijke te zijn, maar bij de groep van 24 speelsters is hij slechts een van de drie trainers die bondscoach Sarina Wiegman terzijde staat. Hij analyseert en deelt zijn mening in een van de vele overleggen. Af en toe staat hij op het veld om een positiespelletje te leiden. Maar bevredigend is het niet.

"Toen heb ik Sarina gevraagd of ik een keer op een avond mijn verhaal mocht vertellen: mijn idee van voetballen en trainen en hoe ik tegen de ontwikkeling van een team aankijk. Daar moest Sarina even over nadenken. Ze wilde eigenlijk zelf alles regelen. Dus om iets uit handen te geven, dat was wel moeilijk voor haar. Maar ze zei: dat is goed."

's Avonds bij de teambespreking besluit De Haan er met gestrekt been in te gaan. Om het ijs te breken zegt hij doodleuk tegen de speelsters dat hij het veel beter zou kunnen.

"Dat was de opening, met opzet, even prikkelen. De speelsters begonnen te lachen en Sarina dacht: o jee, wat zegt-ie nou? Maar, zei ik meteen erachteraan, dat denk ik sóms, Sarina, niet altijd. Want jij bent ook goed."

Meteen daarna toont De Haan zijn kwetsbare kant aan de speelsters. "Ik zei: het komt wel goed, ik moet alleen nog even wennen. Dus als jullie mij af en toe wat zien dwalen, komt het daarvan. Dát was het moment dat zij dachten: die Foppe, dat is er een van ons!"

'Ze wilde graag dat ik bleef'

De zomer van 2017 gaat de geschiedenis in als de zomer van de Nederlandse voetbalvrouwen en hun Europese titel. De Haan, de zeventiger die zijn sporen meer dan verdiend heeft als trainer in het mannenvoetbal, staat er met zijn neus bovenop. Als rechterhand van bondscoach Wiegman.

Daar ziet het aanvankelijk niet naar uit. Zijn lot is namelijk sinds oktober 2016 verbonden aan dat van Arjan van der Laan, de onervaren bondscoach die Oranje op het EK moet leiden. Vlak voor de kerst van 2016 is Van der Laan echter plots bondscoach af. De vrouwen hadden geen vertrouwen meer in hem. "Dat viel hem rauw op zijn dak. En mij ook, want ik vond wel dat hij progressie maakte. Toen ze uiteindelijk besloten om met hem te stoppen, was ik ook klaar."

Maar dan belt Wiegman, die Oranje overneemt van Van der Laan. "'Ik wil nog een keer met je praten', zei ze. Nou, praten kan altijd. Dus ik ben begin januari bij haar geweest. Ze wilde graag dat ik bleef. 'Maar in wat voor hoedanigheid dan?', vroeg ik. 'Nou', antwoordde ze, 'dan vind ik dat je er echt helemaal bij betrokken moet worden.'"

De Haan had al snel in de smiezen dat Wiegman het type is dat weinig aan het toeval wenst over te laten. "Sarina is heel nauwkeurig en precies, onvoorstelbaar. Ik heb nog nooit zo veel besprekingen meegemaakt. Alles wordt besproken, vooraf en na afloop. Alles tot achter de komma gepland. Zo ben ik niet, maar ik snapte het wel."

"Aan alles was te merken dat er een enorme drive achter zat", vervolgt De Haan. "Er was een absolute wil om het Nederlands voetbalpubliek te laten zien dat ze goed konden voetballen. Dat heb ik nog niet eerder meegemaakt. Wiegman werkt ongelooflijk hard. Daar heb ik ook wat van gezegd. 'Je moet af en toe wel wat rustiger aan doen. Straks is het nodig en dan ben je leeg.' Daar heeft ze zich wel wat van aangetrokken."

Het begin

Op zondag 16 juli begint het EK in een uitverkochte Galgenwaard. Op weg naar Utrecht is alles al oranje. "Naar dat stadion in de bus, al die mensen. Dat hadden ze nog nooit meegemaakt, ik ook niet. En dan was ook nog het koningspaar erbij. Heel bijzonder. Dat gaf ze een enorme boost."

Dankzij een doelpunt van de Utrechtse publiekslievelinge Shanice van der Sanden wint Nederland de openingswedstrijd van Noorwegen (1-0) en daarna worden ook Denemarken (1-0) en België (2-1) verslagen. Door naar de kwartfinales, als groepswinnaar.

Maar echt overtuigend is het nog niet. "Als het goed gaat, heb je altijd geluk. Dat weet ik onderhand wel", aldus De Haan. "Kan ook kwaliteit zijn. Als je in vorm bent, valt altijd precies op het goede moment de goal. Als je niet goed in vorm bent, valt-ie aan de andere kant."

Eyeopener

In de kwartfinale tegen Zweden overtuigt Oranje wél. "Dat was altijd een angstgegner. Maar toen voetbalden ze geweldig", herinnert De Haan zich.

De voetbalsters winnen met 2-0 door treffers van sterspeelsters Lieke Martens en Vivianne Miedema. Voor laatstgenoemde, de goalgetter van Bayern München, is het pas haar eerste doelpunt van het toernooi.

Na afloop van elke wedstrijd is er ruimte voor vrienden, familie en bekenden. "Dat deed ik met Jong Oranje nooit. Vrouwen stellen het meer op prijs dan jongens. Vrouwen willen dingen delen, houden van gezelligheid. Dat was prima. Dat vond ik wel een eyeopener. Zo kan het dus ook."

Een ingrijpend besluit

In de halve finale tegen Engeland kan het bijna niet misgaan, voelt De Haan. Terwijl Nederland massaal het vrouwenvoetbal omarmt, zitten de speelsters in een flow.

De Haan, nuchter: "Dan word je gedragen, gebeuren er geen gekke dingen en heb je ook minder blessures. Dat is altijd zo. We hebben eigenlijk het hele toernooi met dezelfde elf gespeeld."

Toch verloopt het toernooi niet voor iedereen rimpelloos. Voor het derde groepsduel, in Tilburg tegen België, neemt de bondscoach met haar staf een ingrijpend besluit. Aanvoerster Mandy van den Berg wordt, na eerder al gewisseld te zijn, gepasseerd. "De wisseling van de kapitein, dat was wel heftig", beaamt De Haan. "Dat heb je ook. Als het goed gaat, wil je erbij horen."

Op zijn gebruikelijke plekje op de tribune ziet De Haan hoe Oranje de Engelsen (3-0) met speels gemak opzijschuift. "Na vijf minuten zag ik al: we gaan winnen. Dit past ons. We zijn beter."

Op 6 augustus zitten ondanks het fraaie zomerweer ruim 5,5 miljoen Nederlanders voor de televisie voor de EK-finale. De tegenstander is Denemarken, waar in de groepsfase met 1-0 van werd gewonnen. "Gevaarlijk", oordeelt De Haan. "Een prima ploeg met hele goede speelsters."

Tot dan is het vooral het EK van het team geweest, met Jackie Groenen, Sherida Spitse en vooral Lieke Martens als smaakmakers. Ook de teller van Miedema staat inmiddels op twee, maar het blijft stroef gaan met de Drentse spits. Voor de finale neemt De Haan Miedema even terzijde. "Ik zei tegen haar: ik zal je een verhaal vertellen over Klaas-Jan Huntelaar."

'Jij maakt twee goals'

In 2006 is Klaas-Jan Huntelaar zijn eerste keuze in de spits bij Jong Oranje. Maar voor het EK in Portugal - het eerste dat De Haan als coach op zijn naam schrijft - heeft hij heel wat oplapwerk te verrichten. "Huntelaar was net afgevallen bij Nederlands elftal en kwam teleurgesteld binnen. Toen hebben we een persconferentie georganiseerd, zodat hij kon vertellen dat hij het vervelend vond. Dan was het weg. Anders zouden ze hem er elke wedstrijd naar vragen. Miedema moest ook dingen afsluiten. Streep eronder."

De Haan deelt de anekdote niet voor niets met Miedema. "Voor de finale zei ik tegen Huntelaar: 'Ik weet zeker dat je twee goals maakt'. Dat verhaal past precies bij jou, jij maakt vandaag twee goals."

Precies dát gebeurt. Nederland wint de finale met 4-2, dankzij doelpunten van Martens, Spitse en twee van Miedema. De eerste Europese titel voor het Nederlandse vrouwenvoetbal is een feit, de derde voor de trainer De Haan.

Zichtbaar plezier

Hij had het voor geen goud willen missen. "Het was een bijzondere weg. Niet alleen het resultaat, ook in de wijze waarop ze voetbalden is enorme progressie gemaakt. Dat is het mooiste wat je als trainer kunt meemaken."

Wat hem het meeste is bijgebleven? "Het enorme, zichtbare plezier. En dat durven te uiten. Dat is belangrijk. Dat moet je ook aan het publiek laten zien, dan ontstaat er echt wat. Ik geniet wel, maar niet uitbundig. Dan vind ik iets heel mooi, maar ach ja... Deze vrouwen konden uitbundig genieten, dat vond ik mooi."