Onvrede over de Spaanse politiek na natuurramp: hoe kon dit zo mislopen?

• Miral de Bruijne

  correspondent Spanje en Portugal

Het was de grootste natuurramp in Europa van de afgelopen vijftig jaar. Een ramp zo groot dat Spanje er duidelijk niet op was voorbereid. Terwijl in de straten vrijwilligers de handen uit de mouwen staken en de Spaanse solidariteit lieten zien, toonde politiek Spanje zich niet bepaald van zijn beste kant. Spanjaarden vragen zich af hoe dit zo erg mis heeft kunnen lopen.

Het gestuntel van politici begon al voor de eerste overstromingen. Op dinsdagochtend 29 oktober werd bij het Staats Meteorologisch Agentschap (Aemet) duidelijk dat het goed mis was.

"Bij het monitoren van de situatie werd ons duidelijk dat we een rood weeralarm moesten afgeven", zegt Jorge Tamayo van het Aemet in Valencia. "In Spanje werkt het zo dat wij dat alarm doorzetten naar de hulpdiensten in de regio en het is hun verantwoordelijkheid om dat met de inwoners te communiceren."

Wat er precies met hun waarschuwing is gedaan, weet Tamayo niet. Het was aan de regionale politici om beslissingen te nemen. Die beslissingen zijn niet of te laat genomen. De verantwoordelijkheid wordt vooral gelegd bij regiopresident Carlos Mazón. Hij zou de situatie niet serieus genoeg hebben genomen. Terwijl al in sommige plaatsen rivieren waren overstroomd en inwoners in het nauw zaten, zat hij in een restaurant te lunchen met een journalist, meldden verschillende Spaanse media gisteren.

Weerman Marco Verhoef legt uit hoe weerfenomeen DANA werkt, dat de hevige overstromingen veroorzaakte:

Voor het nieuws over Mazón naar buiten kwam, waren al veel mensen boos. De dagen na de ramp werd voor vandaag een demonstratie aangekondigd. In Valencia worden tienduizenden demonstranten verwacht.

Een van de organisatoren is de voorzitter van een koepelorganisatie van ouderverenigingen in Valencia, Rubén Pacheco. "De regionale overheid moet haar verantwoordelijkheid nemen", vindt Pacheco. "Het is duidelijk dat ze geen idee hadden wat er gaande was, of dat gewoon niet wilden weten." De betogers eisen het aftreden van de regioregering.

Na de overstromingen

Ook na de overstromingen ging er van alles mis. Zo kwam de hulpverlening uiterst traag op gang. Volgens bewoners van de getroffen plaatsen moesten ze het de eerste dagen vooral van de hulp van vrijwilligers hebben. Pas aan het einde van de week begon de professionele hulp een beetje op gang te komen. Door miscommunicatie en wederzijds wantrouwen tussen de regionale en de nationale regering ging veel mis.

Vorig weekend reisde de koning samen met premier Sánchez en regiopresident Mazón naar het zwaar getroffen Paiporta af. Daar werd het drietal niet bepaald vriendelijk ontvangen. Terwijl de twee politici snel weer vertrokken, bleef de koning om de mensen te woord te staan.

Hij werd met modder bekogeld, maar eigenlijk leek de woede op de politici gericht. Het was duidelijk dat er naast een natuurramp ook een politiek drama plaatsvond.

Radicaal rechts

De frustratie, vermoeidheid en verbolgenheid van de inwoners leidden tot een uitbarsting. Maar in het woedende publiek begaven zich ook radicaalrechtse relschoppers, onder wie leden van Revuelta, de jongerenpartij van VOX. Diezelfde politieke partij heeft aangehouden relschoppers aangeboden hun juridische kosten te betalen.

De Spaanse krant El País publiceerde kort daarna interne stukken van de partij. Daaruit blijkt dat ze actief een campagne zijn gestart waarin wordt ontkend dat klimaatverandering een rol heeft gespeeld bij de overstromingen. Daarnaast leggen zij alle verantwoordelijkheid bij de linkse regering van premier Sánchez.

Doden en vermisten

Tenslotte zetten mensen in de getroffen gebieden vraagtekens bij de officiële cijfers van doden en vermisten. Een burgemeester stelde bijvoorbeeld dat in zijn dorp een aantal lichamen waren gevonden, maar het dodental die dag te weinig steeg. Dezelfde soort verhalen vertelden verschillende hulpverleners ook aan de NOS.

Tot een week na de ramp was er bovendien geen centrale lijst met de namen en aantallen van vermisten. Die onzekerheden creëren de ruimte voor online complottheorieën en fake news.

Eén ding is duidelijk. De ramp heeft een verdeeld Spanje op de straten misschien samengebracht, maar verdeelt de politiek tot op het bot. Ondertussen is het voor de slachtoffers juist van groot belang dat de politiek zich bezighoudt met het vinden van vermisten en de wederopbouw van de regio, in plaats van met zichzelf.