Friedrich Merz wordt namens CDU/CSU uitdager van Scholz bij Duitse verkiezingen

• 

  Chiem Balduk

  correspondent Duitsland

Friedrich Merz gaat de Duitse christendemocraten leiden bij de Bondsdagverkiezingen van volgend jaar. Zijn belangrijkste concurrent, de Beierse premier Söder, heeft zich teruggetrokken. Daarmee is de weg vrij voor Merz om als 'kanselierskandidaat' aangewezen te worden.

De CDU/CSU, die onder leiding van Angela Merkel jarenlang Duitsland bestuurde, zit sinds 2021 in de oppositiebanken. In peilingen staat de partij op dit moment mijlenver voor op de SPD en AfD en kan ze rekenen op ongeveer een derde van de kiezers. Daarmee heeft Merz een comfortabele positie: hij kan vrijwel zeker Olaf Scholz (SPD) opvolgen als bondskanselier van Duitsland.

Söder zegt dat hij graag plaatsmaakt, omdat Merz net als hij een harde lijn wat betreft migratie voorstaat. "We zullen Duitsland weer op orde brengen en de schade van de huidige regering herstellen." Op een gezamenlijke persconferentie zei Merz een "grote verantwoordelijkheid" te voelen om de CDU/CSU als "laatste grote volkspartij" te leiden.

Conservatief en rechts

De 68-jarige jurist is op dit moment al partijleider van de CDU, die samen met de Beierse zusterpartij CSU de Union vormt. Merz meldde zich al op zijn 16de bij de partij. Hij werd in 1989 Europarlementariër en zat daarna ruim 15 jaar in de Bondsdag, de laatste jaren als fractievoorzitter. Na de dramatisch verlopen verkiezingen van 2002 nam Merkel de partij over, waarna Merz na een jarenlange machtsstrijd de politiek verruilde voor het bedrijfsleven.

Na het vertrek van Merkel rook Merz zijn kans en keerde terug naar Berlijn. Maar zijn pogingen om de partij te leiden liepen nog twee keer spaak; zowel in 2018 als 2021 verloor hij de interne machtsstrijd. Driemaal bleek scheepsrecht, want na het mislukte leiderschap van Armin Laschet kon Merz alsnog de partij gaan leiden.

Met de keuze voor Merz is de nieuwe koers van de christendemocraten bestendigd: rechts, conservatief en kritisch op immigratie. De laatste jaren nam de Union afstand van de erfenis van Merkel. In plaats van het "Wir schaffen das" pleit Merz voor een tijdelijke asielstop en permanente grenscontroles.

De doorgewinterde politicus profileert zich als de betrouwbare leider die Duitsland kan beschermen tegen de gevaren van moslimextremisme en extreemrechts. Samenwerking met de radicaal-rechtse AfD sluit Merz uit. Verder is hij warm pleitbezorger van steun aan Oekraïne en de geleidelijke herinvoering van de dienstplicht.

Werken aan populariteit

De Kanzlerfrage kwam de afgelopen dagen in een stroomversnelling, nadat meerdere prominente CDU'ers zich uitspraken voor Merz. Gisteren schaarde ook de derde mogelijke kanshebber voor het leiderschap, deelstaatpremier Hendrik Wüst van Noordrijn-Westfalen, zich achter Merz. Die komt zelf ook uit die deelstaat.

Hoewel de huidige peilingen wijzen op grote populariteit van de CDU/CSU, is Merz bij de kiezers niet per se heel geliefd. Uit enquêtes bleek dat CSU-leider Söder, zowel bij de achterban als kiezers van andere partijen, meer populariteit geniet. Merz wordt door kiezers onder meer verweten ver van het volk af te staan en weinig sympathiek te zijn. Tegenover de frivole, bourgondische Söder wordt Merz gezien als een enigszins saaie, degelijke bestuurder.

De Bondsdagverkiezingen zijn pas over een jaar, maar door nu al een kanselierskandidaat te kiezen, willen de christendemocraten laten zien een betrouwbare bestuurderspartij te zijn.

De vorige leiderschapsstrijd leidde tot een maandenlang openlijk gevecht tussen Söder (CSU) en Laschet (CDU). Het schaadde de partij, en het wordt gezien als een van de oorzaken van de verkiezingsnederlaag in 2021. Desondanks zal de teleurstelling groot zijn bij de Beierse CSU dat opnieuw een CDU'er de kar gaat trekken.

Kanzlerfrage bij de SPD

Juist vandaag werd duidelijk dat de leiderschapsvraag bij de SPD nog niet is beslecht. Olaf Scholz wil graag door als bondskanselier, maar hij is zelfs onder de eigen achterban impopulair. De SPD-burgemeester van München riep Scholz vanochtend in een interview op het leiderschap over te dragen aan de minister van Defensie, Boris Pistorius. Hij komt in kiezersonderzoeken naar voren als de meest geliefde politicus van het land.

Belangrijk daarbij is de deelstaatverkiezing in Brandenburg, komende zondag. De SPD gaat daar nek-aan-nek met de AfD. De mogelijke verkiezingswinst lijkt positief voor Scholz, maar het succes aldaar is vooral te danken aan de populaire SPD-deelstaatpremier Woidke.

Het laat zien dat de sociaaldemocratische partij met een aansprekende leider wél verkiezingen kan winnen. Winst voor de SPD in Brandenburg kan daarmee de druk op Scholz vergroten om à la Joe Biden plaats te maken voor een betere kanshebber.

De Kanzlerfrage lijkt nog ver weg, maar vanwege onderlinge spanningen tussen de huidige coalitiepartijen is een vervroegde stembusgang niet uit te sluiten. 'Comeback kid' Friedrich Merz staat dan al in de startblokken voor de verkiezingscampagne.