Iraanse aanval laat op zich wachten, terwijl diplomatie overuren draait

• Lennard Swolfs

  redacteur Buitenland

Al twee weken lang staat het Midden-Oosten onder hoogspanning. Het Iraanse regime dreigt samen met zijn Libanese bondgenoot Hezbollah een vergeldingsaanval uit te voeren op Israël. De regio - en landen ver daarbuiten - wachten in spanning af, maar alleen Iran heeft het antwoord op de vraag of en wanneer de tegenaanval komt.

Ondertussen draait de diplomatie overuren. Wereldleiders vestigen hun hoop op de-escalatie, mogelijk door nieuwe onderhandelingen over Gaza die morgen beginnen.

Liquidaties op eigen grondgebied

Eerst even terug naar hoe de regio in deze situatie is beland. Op dinsdag 30 juli vermoordt Israël de hoge Hezbollah-commandant Fuad Shukr in de Libanese hoofdstad Beiroet, als vergelding voor een eerdere aanval op de Golanhoogten waarbij twaalf mensen, vooral kinderen en jongeren, omkwamen. Nog geen 24 uur later wordt de politiek leider van Hamas Ismail Haniyeh geliquideerd in de Iraanse hoofdstad Teheran.

Israël eist die laatste liquidatie niet op, maar ontkent het ook niet. Toch lijkt de moord alles weg te hebben van de werkwijze van de Israëlische geheime dienst, schrijven verschillende media. Ook de Iraanse machthebbers wijzen direct naar hun aartsvijand.

Spierballentaal

Spierballentaal uit Iran en Libanon laat niet lang op zich wachten. De hoogste leider van Iran, ayatollah Ali Khamenei, ziet het als "een plicht" van Iran om de moord op Haniyeh te wreken. Hezbollah-leider Hassan Nasrallah zegt in een toespraak dat hun reactie "krachtig en effectief" zal zijn.

De vrees is dat de tegenaanval groter zal zijn dan afgelopen april. Toen werd bij een Israëlisch bombardement op het Iraanse consulaat in Damascus een hoge commandant van de Iraanse Revolutionaire Garde gedood. Iran beantwoordde dat bombardement met ruim 300 raketten en drones. Die werden bijna allemaal uit de lucht geschoten door Israël en zijn bondgenoten, onder andere omdat Iran kort voor de aanval zou hebben gewaarschuwd.

Dit keer is het gezichtsverlies voor Iran groter en zullen ze mogelijk harder willen terugslaan. Misschien zelfs in samenwerking met 'de As van Verzet', zoals Iran zijn bondgenoten noemt: Hezbollah in Libanon, de Houthi's in Jemen en pro-Iraanse milities in Syrië en Irak.

Bekijk hier onze interactieve special over de machtsstrijd in het Midden-Oosten:

Binnen Iran zou verschil van mening zijn over hoe grootschalig de vergeldingsaanval moet worden. De nieuwe Iraanse president Masoud Pezeshkian, enkele uren voor de liquidatie van Haniyeh geïnstalleerd, zou bij de hoogste leider hebben aangedrongen op terughoudendheid. Hij waarschuwt dat een vergeldingsaanval zijn presidentschap en de Iraanse economie in gevaar kan brengen. Dat schrijft de in Londen gevestigde nieuwszender Iran International op basis van anonieme bronnen.

Ondanks al die harde woorden laat de vergeldingsaanval dus al twee weken op zich wachten. Dat kan te maken hebben met het plannen van de aanval, wat tijd kost. Zeker als Iran zijn bondgenoten erbij betrekt.

Daarnaast lijkt het ook een psychologische oorlog. De Britse krant Financial Times citeert een anonieme bron die dicht bij de machthebbers staat: "Wachten op de dood is moeilijker dan de dood zelf." Ook de leider van Hezbollah zei onlangs in een speech dat het wachten op een vergeldingsaanval onderdeel van de "straf" is, omdat de strijd "ook psychologisch is".

Staakt-het-vuren in Gaza

Diplomaten proberen al de hele week om de reactie van Iran te beperken. Het hoogtepunt van die diplomatie is morgen. Onderhandelaars uit Israël, Amerika, Qatar en Egypte gaan opnieuw praten over een staakt-het-vuren in Gaza. Hamas laat weten geen delegatie naar de Qatarese hoofdstad Doha te sturen.

Drie anonieme Iraanse functionarissen zeggen tegen persbureau Reuters dat Iran afziet van een directe vergelding tegen Israël als er een staakt-het-vuren komt in Gaza. Het vergroot de druk op de Israëlische premier Netanyahu om een bestand te ondertekenen, iets wat hij tot nu toe steevast geweigerd heeft.

Tot slot is het ook belangrijk om te blijven kijken naar wat Hezbollah doet. Door de liquidatie van commandant Fuad Shukr heeft de Libanese beweging - die door Europa en de VS als terreurgroep worden gezien - ook haar eigen beweegredenen om Israël te wreken. Hezbollahs antwoord kan losstaan van de Iraanse vergeldingsaanval.