UWV wil vereenvoudiging regels Wajong, 'mensen laten toeslag liggen'

• 

  Bart Kamphuis

  Verslaggever economie

De regels rond de Wajong-uitkering zijn te ingewikkeld en moeten daarom eenvoudiger worden gemaakt, vindt het UWV. Omdat de regels zo complex zijn, houdt een deel van de mensen met een Wajong-uitkering te weinig geld over om goed van rond te kunnen komen.

De Wajong is een uitkering voor mensen die op jonge leeftijd deels of geheel arbeidsongeschikt raakten. Het advies om de regels rond deze uitkering te vereenvoudigen komt van de instantie die de Wajong uitkeert: het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). In 2023 ontvingen ruim 245.000 mensen zo'n uitkering.

De hoogte van de Wajong wordt bepaald door de mate waarin de ontvanger nog zou kunnen werken, het zogeheten 'arbeidsvermogen'.

'Toeslag lastig aan te vragen'

Er zijn vooral problemen bij alleenstaanden die nog gedeeltelijk zouden kunnen werken, maar alleen een Wajong-uitkering ontvangen. Hun uitkering bedraagt vaak minder dan het sociaal minimum. Dat is het bedrag dat mensen minstens nodig hebben om in hun levensonderhoud te voorzien.

Om een lage Wajong-uitkering aan te vullen tot het sociaal minimum, heeft het UWV een speciale toeslagenregeling. Die is vastgelegd in de Toeslagenwet. Maar die regeling wordt vaak niet aangevraagd. Veel uitkeringsgerechtigden weten niet dat de toeslag bestaat of zijn bang voor terugvorderingen. In een onderzoek van de Arbeidsinspectie wordt geschat dat 68 procent van hen geen gebruik maakt van de aanvulling.

"De regeling is onbekend en lastig om aan te vragen," zegt Nathalie van Berkel, lid van de raad van bestuur van het UWV. "Het niet-gebruik van de inkomensaanvulling leidt er toe dat Wajongers onder het sociaal minimum belanden. Ze zijn druk met overleven, maken zich zorgen of er geld genoeg is om boodschappen te doen en de huur te betalen."

Belemmering

De stress die dat oplevert vormt een belemmering om snel weer aan het werk te gaan, zegt Van Berkel. Daarom adviseert het UWV om de Wajong-uitkering op te hogen naar tenminste het sociaal minimum, in plaats van het beschikbaar stellen van de toeslag die mensen zelf moeten aanvragen.

De Wajong is de eerste uitkering die op deze manier verhoogd zou moeten worden. Op den duur wil het UWV ook alle andere uitkeringen die het UWV verstrekt verhogen tot het sociaal minimum.

Het UWV doet het voorstel in de jaarlijkse 'knelpuntenbrief' aan de Tweede Kamer. Ook werd de uitkeringsinstantie uitgenodigd door de informateurs om met de coalitiepartijen te praten over het vereenvoudigen van sociale zekerheidsregels. "We zijn er heel blij mee dat in het hoofdlijnenakkoord aandacht wordt gevraagd voor knelpunten in wet- en regelgeving en dat de formerende partijen die echt willen oplossen," zegt Van Berkel.

Het UWV-bestuurslid zegt dat haar organisatie meer dan in het verleden probeert rekening te houden met wat mensen aankunnen wat betreft regels en voorschriften. Maar het bieden van maatwerk is moeilijk. "De letter van de wet zit soms in de weg om te doen waar de wet eigenlijk voor bedoeld is."

Van Berkel doelt dan op onder meer verschillende regels voor inkomensondersteuning die op elkaar inwerken en daardoor heel ingewikkeld zijn. "Mensen vinden dat spannend en moeilijk omdat het kan leiden tot terugvorderingen. Ze laten het liggen. Zo hebben die regels een tegenovergesteld effect van waar ze voor bedoeld zijn."

Vereenvoudiging kost tijd

Ondanks de goede wil die nu zichtbaar is bij uitvoeringsinstellingen als het UWV en de SVB en bij de ministeries en de politiek zal het eenvoudiger maken van de sociale zekerheid nog jaren in beslag nemen, voorziet Van Berkel. "Het totale stelsel van verschillende inkomensregelingen is zo ingewikkeld en fijnmazig dat ik hoop dat er nog een paar mensen zijn in Nederland die dat precies kunnen doorgronden. Maar ik vrees van niet."

De voorgestelde vereenvoudiging van de Toeslagenwet voor de Wajong kost volgens Van Berkel zeker anderhalf jaar. In de tussentijd wil het UWV het met tijdelijke maatregelen makkelijker maken voor Wajongers om voldoende inkomen binnen te krijgen om rond te komen.