Publieke omroep in Slowakije onder vuur: 'Regering wil controle hebben'

• Chiem Balduk

  correspondent Midden-Europa

Het was de afgelopen jaren hét mikpunt van de Slowaakse premier Fico: de publieke omroep. De RTVS zou "vijandig" zijn en het land "ondermijnen". Na een fikse bezuiniging ligt er nu een wet voor waarmee de omroep wordt vervangen voor een nieuwe, regeringsgezinde omroep. En na de aanslag op Fico, door een tegenstander van zijn beleid, is de toon tegen de RTVS alleen maar verhard.

Fico ligt na de aanslag op zijn leven op woensdag nog altijd op de intensive care. Hij is inmiddels bij bewustzijn, maar de directeur van het ziekenhuis waar hij ligt onderstreept dat zijn situatie ernstig is.

Op de redactie van RTVS wordt al maanden rekening gehouden met de aangekondigde vervanging van zowel het bestuur als ook van kritische journalisten. "Als de nieuwe wet ingaat en de leiding wordt vervangen, zijn we onze onafhankelijkheid kwijt", zegt Peter Zatko, verslaggever bij de omroep. "Tegen mij wordt dan gezegd: we willen niet dat je iets onderzoekt dat naar onze politici leidt."

"Ik ga mijn werk niet aanpassen", zegt Matús Havlik, werkzaam op de buitenlandredactie. "Ze zullen mij moeten ontslaan. Dat zal niemand tegenhouden." De sfeer op de redactie is gespannen, zegt zijn collega Vladimir Amrich. "Er is veel onzekerheid, en tegelijkertijd kampen we met constante aanvallen tegen journalisten."

Haat verspreiden

Directeur Lubos Machaj verwacht dat hij wordt ontslagen. "Dat is bijna 100 procent zeker. Als de wet erdoor komt, wordt de hele organisatie afgebroken." De 70-jarige Machaj begon zijn carrière in de media in de jaren 70, zag het IJzeren Gordijn vallen en Slowakije democratisch worden. "Ik wil niet dat Slowakije teruggaat naar de jaren 50. De jonge generatie mag dat niet meemaken."

Onder leiding van cultuurminister Simkovicová, een ontslagen tv-presentatrice, wordt de RTVS vervangen door de nieuwe omroep STVR. Waar voorheen het parlement een directeur voor vijf jaar koos, wordt die nu gekozen door een nieuwe raad die is gevuld met Fico-gezinde leden. Ook komt er een 'ethische commissie'. "Die kan ingrijpen in ons werk", legt directeur Machaj uit. "Dat is een grote inbreuk op ons werk en de persvrijheid."

Voor Lubos Blaha kunnen de veranderingen niet snel genoeg komen. Het parlementslid van de Smer-partij van Fico geldt als een van de grootste tegenstanders van de publieke omroep. Direct na de aanslag op Fico wees hij de oppositie en de pers als verantwoordelijken aan. "Jullie hebben deze haat verspreid", scandeerde hij.

Op zijn kantoor, met aan de muur een portret van zijn voorbeeld Che Guevara, vertelt de uiterst linkse en pro-Russische nationalist wat er in zijn ogen niet deugt aan de RTVS. "Je hoort alleen maar dezelfde opvattingen, dat Amerika goed is en Rusland slecht. Maar de helft van de bevolking heeft andere opvattingen", zegt Blaha. "Het lijkt op tv wel een totalitair regime met maar één waarheid."

Aarde plat

RTVS-directeur Machaj spreekt met klem tegen dat zijn omroep te gekleurd zou zijn. "Wij vertellen wat er gebeurt op basis van bevestigde informatie. En brengen geen speculaties of halve waarheden, dat is onze taak." Als voorbeeld haalt hij uit naar de initiatiefnemer van de nieuwe mediawet. Die stelde onlangs dat de bewering dat de aarde plat is óók ruimte moet krijgen in de media. "Hij wil dus hoaxes op tv."

Politicus Blaha ziet daar geen probleem in. "Er zijn mensen die daarin geloven en die zouden op tv mogen komen. Bijvoorbeeld in een debat met wetenschappers." Dat zou volgens hem tot "meer gebalanceerde" media leiden. En daarvoor zullen mensen moeten worden ontslagen, verwacht hij. "Maar dat is niet mijn zaak, dat is aan de nieuwe directie."

Voor Lubos Machaj van RTVS is het duidelijk wat het doel van de regering is: controle krijgen over de uitzendingen. "Dat blijkt wel uit de woorden die ze gebruiken."

Op de redactie van RTVS proberen journalisten hun werk voort te zetten. Sommigen dragen een roze polsbandje, als stil protest. "We hebben discussies gehad of we ons moeten uitspreken", zegt tv-redacteur Amrich. "Ik vind van wel. Als persvrijheid onder druk staat, moet je opstaan."

Een enkeling geeft toe te overwegen alvast een andere baan te zoeken, maar de meesten willen trouw blijven aan hun huidige werk. "Als we naar de hel gaan, dan doen we dat op een gouden paard. Zo noemen we dat hier", zegt verslaggever Zatko strijdbaar. "We zullen vechten voor onze onafhankelijkheid."