Slowaken hopen na aanval op premier dat hun ‘gebroken land’ weer één wordt

• Chiem Balduk

  correspondent Midden-Europa, nu in Slowakije

"Dit was de zwartste dag in de moderne geschiedenis van Slowakije. En misschien wordt het alleen maar erger", verzucht Piter, die op een bankje zit in het historische centrum van Bratislava. De zestiger is nog steeds in shock na de aanslag op de Slowaakse premier Fico. "Ik heb hier jaren in een dictatuur geleefd. En nu, in een vrij land, gebeurt er zoiets!"

Iedere Slowaak die we aanspreken, is aangedaan en geschrokken door het politieke geweld. Maar naast de schrik om de schietpartij, klinkt er ook bezorgdheid over de sfeer in het land. "Ik lees heel veel woede en haat op sociale media. Dat moet echt stoppen", zegt Jozef, terwijl hij op Facebook het laatste nieuws volgt. "Ik ben bang wat er nu gaat gebeuren", stemt student Barbara in.

Direct na de schietpartij wezen bondgenoten van Fico al naar de oppositie en de media. De moordpoging zou hun schuld zijn, vanwege hun houding tegenover Fico, luidde het verwijt van meerdere politici. Vanuit de extreemrechtse coalitiepartij SNS klonk vandaag zelfs de oproep om de belangrijkste oppositiepartij, Progresivne Slovensko, te verbieden. SNS-leider Danko kondigde gisteren "een politieke oorlog" aan.

Families vallen uit elkaar

"Het gaat de verkeerde kant op", zegt Lukasz, die vindt dat zowel politici als media olie op het vuur gooien. "Er is te veel polarisatie." Maar, zo zegt hij stellig, hij wil niet de schuld in iemands schoenen schuiven. "Uiteindelijk is het de schuld van ons allemaal in Slowakije."

Pieter Das, een Nederlander die al zestien jaar in Bratislava woont, is "geschrokken, maar niet verbaasd" dat Fico werd aangevallen. "Er is hier zo veel haat en polarisatie. Families vallen uiteen en jarenlange vriendschappen gaan kapot door alle felle discussies." Het doet hem pijn om het "prachtige land met hardwerkende mensen" te zien "afglijden naar een dictatuur". Met zijn vrouw besprak hij al eens om te emigreren, "maar we blijven hier, om de democratie te steunen".

Naast de radicale geluiden in de politiek, proberen gematigde politici de eenheid te bewaren en op te roepen tot rust. De afzwaaiende president Čaputová (onderdeel van de oppositie) en aankomende president Pellegrini (coalitie) hebben partijen opgeroepen bijeen te komen. Doel is om een verklaring op te stellen waarin de terugkeer naar 'normale politiek' wordt bepleit.

Vooralsnog lijkt de woede in het land alleen maar toe te nemen. Slowaakse internetonderzoekers signaleerden een "golf van haat en giftigheid" op internet. Zij maten 60 procent meer "toxische" reacties op sociale media dan op de dag die tot nu toe het record had. De politie heeft Slowaakse media opgeroepen om de mogelijkheid om te reageren onder nieuwsartikelen uit te schakelen.

Angst bij journalisten

De gespannen sfeer is ook te merken op de redactie van RTVS. De publieke omroep ligt al maanden onder vuur van de regering, die beschuldigingen uit over partijdigheid en het ondermijnen van de Slowaakse natie. "We zijn absoluut bang voor onze veiligheid", zegt Sona Weissova. Zij werkt op de buitenlandredactie van de publieke radio.

"De sfeer in de samenleving was al heel erg gespannen", vertelt ze. "Als je in dat klimaat openlijk de media als schuldigen aanwijst, dan worden we een doelwit gemaakt. We ontvangen nu al allerlei doodsbedreigingen en weerzinwekkende aanvallen."

De veiligheidsmaatregelen rond redacties is opgeschroefd. Een deel van de RTVS-werknemers werkte vandaag thuis, vanwege de opgelopen spanningen. Journalisten van andere nieuwsmedia laten weten dat vandaag politieagenten de redacties bezochten. "Dat geeft een onveilig gevoel", zegt een van hen.

Weissova is gespannen voor het interview. Ze wil graag over haar werk vertellen, maar is ook beducht voor alle reacties die het oproept. "Wat we nu nodig hebben, is een boodschap tegen haat en voor eenheid."

Daar sluit Piter, de zestiger op het bankje, zich hartstochtelijk bij aan. "We zijn een gebroken land, en de politieke partijen moeten bij elkaar komen om weer voor eenheid te zorgen." En de Slowaakse bevolking? "We moeten niet de hele tijd over politiek praten, en meer over ijshockey."