Rutte bezoekt Erdogan in de hoop op steun voor NAVO-baan

• Mitra Nazar

  correspondent Turkije

Demissionair premier Rutte is vandaag in Istanbul voor een bezoek aan de Turkse president Erdogan. Dat doet hij niet namens de Nederlandse regering, maar om te praten over zijn ambitie om secretaris-generaal van de NAVO te worden. President Erdogan, die binnen de NAVO geregeld dwarsligt, kan Ruttes toekomstige carrière namelijk maken of breken.

Alleen Hongarije, Slowakije, Roemenië en Turkije moeten nog worden overtuigd van Ruttes geschiktheid voor de hoogste post binnen het bondgenootschap. Turkije is in dat rijtje, als een van de grootste NAVO-landen, de belangrijkste. En dus hangt hangt er veel af van de ontmoeting van vanmiddag in de residentie van de Turkse president in Istanbul.

Het bezoek aan Turkije is in veel opzichten anders dan gebruikelijk. Rutte komt niet met het regeringsvliegtuig, maar kocht zelf een vliegticket voor een gewone lijnvlucht. Hij is door Erdogan uitgenodigd in Istanbul, en niet in de hoofdstad Ankara, waar de regering zetelt.

De ontmoeting is op korte termijn georganiseerd. Van de Rijksvoorlichtingsdienst reist niemand met de demissionair premier mee. Wel wordt hij in Istanbul begeleid door de Nederlandse ambassadeur.

Verschillende bronnen in Ankara achten de kans groot dat Erdogan vandaag nog groen licht zal geven aan Ruttes kandidatuur, maar niks is zeker tot Erdogan het zegt. En geheel in zijn politieke stijl, wil Erdogan er wel iets voor terug.

Eerder liet de Turkse president al doorschemeren dat als Rutte zijn goedkeuring wil, hij vooral moet beloven de zorgen van Turkije over terrorisme serieus te nemen. Het gaat dan over de Koerdische PKK, waar Turkije al decennia mee in oorlog is. Daarnaast wil hij dat Rutte zich als NAVO-chef onpartijdig zal opstellen bij conflicten die Turkije heeft met andere NAVO-landen. Daarmee doelt Erdogan vooral op Griekenland en Cyprus.

"De NAVO is een van de weinige routes waarmee Erdogan druk kan uitoefenen op het Westen", zegt Nienke van Heukelingen, Turkijedeskundige bij Instituut Clingendael. "Hij ziet zijn moment om garanties af te dwingen op onderwerpen die voor Turkije belangrijk zijn. Zoals hij dat ook deed met de toetreding van Finland en Zweden."

Lastige eisen

Erdogan is wel vaker een van de laatsten als het gaat om beslissingen die de NAVO aangaan. De kwestie rond het lidmaatschap van Zweden sleepte anderhalf jaar voort doordat Turkije dwarslag. De eisen die Erdogan aan Zweden stelde, waren vooral gerelateerd aan de interne strijd van Turkije met de Koerdische terreurgroep PKK.

Turkije is al jaren gefrustreerd over westerse steun aan Koerdische strijdgroepen in Noord-Syrië. Ook claimt Turkije dat Europese landen PKK-leden onderdak bieden. Ook in Nederland zijn Koerdische groepen actief, waarvan Turkije claimt dat ze gelieerd zijn aan de PKK. Daarnaast kent de relatie tussen Erdogan en Rutte dieptepunten, zoals toen Nederland in 2017 een Turkse minister verbood campagne te voeren in Rotterdam.

Toch ziet het er nu gunstig uit voor Rutte, zegt ook politiek analist Selim Koru. "Erdogan heeft een speciale positie voor Turkije weten af te dwingen binnen de NAVO, en hij heeft een goede verstandhouding met de huidige secretaris-generaal Stoltenberg", zegt hij. "Hij wil nu garanties dat bepaalde afspraken die zijn gemaakt over terrorisme en verkoop van wapens zullen blijven bestaan."

Kritiek op Turkse invasies in Noord-Syrië en militaire operaties in Noord-Irak zorgen regelmatig voor spanningen tussen Turkije en de rest van de NAVO. Ook de conflicten met Griekenland over maritieme wateren en de kwestie Cyprus blijven hete hangijzers.

Maar de NAVO heeft Turkije ook nodig, met het op een na grootste leger van het militaire bondgenootschap en z'n strategische ligging tussen Europa en het Midden-Oosten. En dat weet Erdogan volgens Koru heel goed. "Hij wil de voordelen van NAVO-lidmaatschap, maar hij wil niet dat westerse landen hem vertellen hoe hij zich moet gedragen. Hij wil niet worden behandeld als een paria."

En dus zal Rutte vandaag tijdens zijn gesprek met Erdogan bepaalde beloftes moeten doen in ruil voor zijn steun. "In feite gaat Rutte op sollicitatiegesprek bij Erdogan", zegt Van Heukelingen. Ruttes kaarten liggen goed, maar beklonken is het zeker nog niet, zegt ze verder. "We hebben in het verleden vaker gezien dat Erdogan op het laatste moment toch van koers verandert."

De Turkse president en Rutte ontmoeten elkaar vanmiddag om 15.30 uur (Nederlandse tijd). Naar verwachting volgt een uur later een gezamenlijke persconferentie.