EU-regels voor korten subsidies werken, 'maar er zijn wel zwakke punten'

Sinds 2021 kan de Europese Unie subsidies blokkeren als in EU-lidstaten de rechtsstaat niet op orde is. Uit een onderzoek van de Europese Rekenkamer (ERK), de onafhankelijk financieel toezichthouder van de EU, blijkt nu dat die nieuwe regels met succes worden toegepast door de Europese Commissie, maar dat er ook ruimte is voor verbetering.

De ERK onderzocht in hoeverre de nieuwe regels werken, in Brussels jargon samengevat als het 'conditionaliteitsmechanisme'.

"De nieuwe waarborgen voor de rechtsstaat van de EU zijn een belangrijke stap in de goede richting", zegt Annemie Turtelboom, het ERK-lid dat de controle leidde. "Maar er zijn zwakke punten. De rechtsstaat als fundamentele waarde van de EU verdient het zeker om nog beter beschermd te worden."

Zes lidstaten onder de loep

Zes lidstaten zijn door de ERK onder de loep genomen: Griekenland, Bulgarije, Italië, Roemenië, Polen en Hongarije. In al deze landen zijn er redenen tot zorg op het terrein van de rechtsstaat, zegt de toezichthouder.

Hongarije is tot nu toe het enige land dat door de nieuwe regels echt gekort is, vanwege zorgen over corruptiebestrijding en onafhankelijke rechtspraak. In 2022 werd daarom 6,3 miljard euro aan subsidie in de koelkast gezet.

Hongaarse studenten merkten vorig jaar al het effect van de door de EU geblokkeerde subsidies. Zij konden geen aanspraak meer maken op een Erasmusbeurs, een beurs die studenten kunnen krijgen als ze in een ander EU-land gaan studeren.

Aanbevelingen

Volgens Turtelboom is de Commissie niet altijd even transparant en secuur in de toepassing van de nieuwe regels. Dat komt deels door personeelstekort, zo is te lezen in het rapport.

De toezichthouder beveelt de Commissie daarom onder meer aan meer personeel aan te nemen en systematischer te werk te gaan. Ook vragen ze om betere bewijslast van de Commissie en een jaarlijks verslag. De Europese Commissie neemt een groot deel van de aanbevelingen van de ERK over.