Hongaarse Erasmusstudenten dupe van zoveelste aanvaring Orbán met Brussel
In de voortdurende politieke strijd tussen de Europese Unie en de Hongaarse premier Viktor Orbán gaat het voor het eerst om iets zeer tastbaars: het stopzetten van nieuwe Erasmusbeurzen voor Hongaarse studenten. Zo'n beurs kunnen studenten krijgen als ze in een ander Europees land gaan studeren, maar voor Hongaren staat de regeling dus op de helling. Reden: de EU wil niet langer samenwerken met Hongaarse universiteiten die in de politieke greep van Orbán terecht zijn gekomen.
Het is de zoveelste aanvaring van Orbán met Brussel, met als inzet de rechtsstaat in Hongarije. Die wordt volgens de EU door Orbán en zijn regeringspartij Fidesz stelselmatig uitgehold. Daarom besloot de EU eind vorig jaar om uitbetaling van Europese subsidiemiljarden aan Hongarije voorlopig op te schorten.
Orbán moet eerst de corruptie uitbannen in Hongarije. Het land is recent door Transparency International nog gecategoriseerd als corruptste land in de EU.
Pijn wordt gevoeld
Het steeds strengere EU-optreden gaat elke Hongaar pijn doen, zeggen experts die de corruptie en de afbraak van de democratie in Hongarije al jaren kritisch volgen. Tegelijk klonk die waarschuwing abstract: alleen corrupte politici en ondernemers in en rond Orbáns kliek zouden hierdoor worden getroffen, zo leek het.
Maar met het opschorten van gelden om Hongarije te weren uit het programma van uitwisselingsbeurzen voor studenten wordt de pijn concreet.
Met een Erasmusbeurs, hét kroonjuweel van de Europese eenwording, kunnen alle studenten in de Europese Unie een half jaar in een andere Europese stad studeren. Maar Hongaarse studenten dreigen dat recht dus te verliezen.
Het gros van de universiteiten in hun land, 21 in totaal, zijn de afgelopen jaren namelijk in handen gekomen van de partij van premier Orbán. Die vormde de universiteiten om tot privéinstellingen, geleid door stichtingsbesturen met daarin zijn politieke vrienden.
De universiteiten hebben daarmee hun onafhankelijkheid verloren, vindt de EU, die daarom financiële verplichtingen zoals Erasmusbeurzen opschort.
"Ik ben hiervan het slachtoffer", zegt Kinga Balázs in de mensa van de universiteit van Szeged in het zuidoosten van Hongarije. Ze aasde als student Spaans op een Erasmus-halfjaar in Spanje. "Maar dat gaat vrijwel zeker niet door".
Naast haar zit IT-student Viktor Cselédes. Hij had zijn zinnen al gezet op Denemarken. "Maar door de politieke rel rond Erasmus stopt waarschijnlijk de samenwerking en uitwisseling tussen mijn universiteit en die in Kopenhagen."
"Het recht op een Erasmusbeurs wordt ons afgenomen door onze politici", zegt Kinga. "Al jaren lapt Orbán alle Europese waarden aan zijn laars. En nu krijgt hij lik op stuk."
In de kringen rond Orbán is de woede groot over het EU-besluit. "Dit is chantage", zegt Gábor Szabó, hoofd van het stichtingsbestuur van de Universiteit van Szeged. In zijn bestuur zetelen twee politici uit Orbáns partij. Maar Szabó spreekt tegen dat daarmee zijn universiteit aan hun leiband loopt.
In Brussel, zegt hij, wordt het Erasmusdossier misbruikt om Orbán te straffen. "Dit moet onmiddellijk stoppen. Trek onze studenten niet mee in dit politieke gevecht."
Studenten balen, maar zijn toch voor
Wat Kinga betreft is het daarvoor al te laat. "En ik ben het trouwens helemaal eens met de positie van de EU. Orbán moet aangepakt worden."
Het is een dubbel gevoel, geeft ze toe. "Ik ben als student de dupe. Maar als volk hebben we gekozen voor Orbán. Het is onze eigen schuld. En nu zitten we met z'n allen op de blaren."
Afgelopen week kondigde de regering Orbán opeens aan dat alle ministers binnenkort uit de stichtingsbesturen van de universiteiten stappen. Maar of dat genoeg is om de EU te overtuigen de gelden voor Erasmus weer uit te gaan betalen, blijkt op zijn vroegst dit voorjaar. Pas als de volledige onafhankelijkheid van universiteiten weer is gegarandeerd, blijven Hongaarse studenten aan boord van het Erasmusprogramma.
Student Viktor is pessimistisch. "Orbán zal nooit toegeven aan Brussel. Hij wil alleen maar 'winnen'."
