Commissie: rechtsstaat Hongarije en Polen kleine stap vooruit, nog lange weg te gaan

• Aïda Brands

  redacteur Brussel

Hongarije en Polen laten een lichte verbetering zien als het gaat om de inrichting van hun rechtsstaat. Dat staat in het rechtsstaatrapport van de Europese Commissie. Toch blijven er zorgen over corruptie en onafhankelijke rechtspraak.

Hongarije heeft de juiste aanpassingen gedaan om de onafhankelijkheid van de nationale juridische raad veilig te stellen. Hiermee is er meer onafhankelijkheid voor het Hongaarse rechtspraak, stelt de Commissie. In Polen is de positie van de Ombudsman enigszins verbeterd.

'Ernstige situatie'

De positieve bevindingen van de Commissie kunnen rekenen op felle kritiek. "Er blijkt niet direct hoe ernstig de situatie in landen als Polen en Hongarije werkelijk is", zegt PvdA-Europarlementariër Thijs Reuten. "Ik mis ik de echte urgentie."

Ook John Morijn van de commissie-Meijers, een onafhankelijke groep Nederlandse juristen, plaatst vraagtekens bij de genoemde verbeteringen in Hongarije. "Ik krijg de stellige indruk dat ze iets positiefs wilden zeggen over Hongarije. Maar het is de vraag of hier echt iets is veranderd. Volgens veel ngo's is de situatie nog altijd zeer zorgwekkend."

Toch erkent ook de Commissie dat er nog veel moet verbeteren in Hongarije. Vooral op het gebied van de corruptieaanpak moet het land stappen gaan zetten. Het is een belangrijke eis en Morijn verwacht dan ook niet dat Hongarije op de korte termijn wel EU-geld uitgekeerd zal krijgen. Een belangrijke voorwaarde voor het krijgen van EU-geld is namelijk dat Hongarije de rechtsstaat meer op orde krijgt.

Ook Polen wordt door de Commissie weer aangesproken op het gebrek aan onafhankelijkheid van rechters. Nog altijd worden rechters berispt door de omstreden tuchtkamer wanneer zij uitspraken doen die de Poolse regering niet bevallen.

Op het strafbankje

Elk jaar publiceert de Commissie een rapport over de rechtsstaat van de EU-landen. Er wordt dan onder andere gekeken naar de onafhankelijkheid van rechters, vrije pers en de aanpak van corruptie.

Al jaren worden Hongarije en Polen door de Commissie op de vingers getikt doordat zij op veel vlakken slecht presteren. De Commissie heeft de geldkraan naar de twee landen gedeeltelijk dichtgedraaid om verbetering af te dwingen. Zo wordt er voor beide landen geld ingehouden uit het coronaherstelfonds en ook andere EU-gelden zijn bevroren. Vooral vanwege de corruptie is er een grote vrees dat EU-geld niet op de juiste plekken terechtkomt.

De Hongaarse premier Orbán wil alsnog het EU-geld afdwingen. Zo gooit Hongarije op meerdere dossiers een veto in de strijd. Een steunpakket aan Oekraïne wordt op dit moment bijvoorbeeld nog door Hongarije tegengehouden. Officieel omdat de Hongaarse bank OTP niet wordt uitgesloten van de lijst van internationale sponsors van de oorlog, maar in de Brusselse wandelgangen zegt iedereen dat Hongarije dit vooral doet om het bevroren EU-geld te krijgen.

EU-voorzitterschap

De rechtsstaatproblemen in de twee landen leiden binnen de EU tot grote zorgen. Vooral nu de landen in 2024 en 2025 gepland staan als voorzitter van de EU. In deze rol kunnen Polen en Hongarije mede de agenda bepalen van de EU voor die periode. De Duitse minister van Europese Zaken, Anna Lührmann, twijfelde vorige maand hardop of de twee landen wel goede voorzitters kunnen zijn, gezien hun rechtsstaatproblemen.

Komende maandag zullen de EU-ministers het rapport bespreken. Wellicht dat een van de ministers dan toch weer iets wil zeggen over het toekomstige voorzitterschap van Hongarije en Polen.